Το ΙΣΝ από το 1996 έως το 2026: Ένα ταξίδι με επίκεντρο τον άνθρωπο

Ανδρέας Δρακόπουλος
Πρόεδρος του ΙΣΝ

Ο ιδρυτής μας, Σταύρος Νιάρχος, κληροδότησε στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μία εξ ορισμού ευρεία αποστολή. Έτσι, σήμερα το έργο μας καλύπτει τους τομείς των Τεχνών & του Πολιτισμού, της Παιδείας, της Υγείας & του Αθλητισμού, και της Κοινωνικής Πρόνοιας. Παράλληλα, η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη να ενισχύσουμε τη σύνδεση και να διασφαλίσουμε την ποιότητα της δημοκρατίας στις κοινωνίες μας, μας οδήγησε να αναλάβουμε και μια σειρά από πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν την αξία της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, παρότι αυτός δεν είναι επίσημα ένας απ’ τους πυλώνες δραστηριοποίησής μας.

Ως οργανισμός, έχουμε λειτουργήσει (και λειτουργούμε) πάντα, άλλοτε ανταποκρινόμενοι σε κρίσεις που προκύπτουν και άλλοτε κρατώντας ανοιχτές τις κεραίες μας για καλές ιδέες που φτάνουν σε εμάς μέσα από την, πάντα ανοιχτή, φόρμα υποβολής αιτημάτων δωρεάς μας. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το να έχουμε συνεργαστεί με ένα ευρύ φάσμα εξαιρετικών οργανισμών. 

Η πολυετής δράση μας έχει διαμορφώσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη φιλανθρωπία. Οι στόχοι της είναι συστημικοί, ωστόσο οφείλει πάντα να λειτουργεί συμπληρωματικά και όχι ως υποκατάστατο του δημόσιου συστήματος. Έχει την ικανότητα να κινείται με ευελιξία, να δοκιμάζει νέα πράγματα και να γεφυρώνει τα χάσματα. Ο δικός μας ρόλος είναι να συνδέουμε τις προσπάθειες διαφορετικών οργανισμών και να διευκολύνουμε την ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ τους, πέραν εθνικών συνόρων. 

Κατά συνέπεια, πολλές φορές, μια μεμονωμένη δωρεά οδηγεί ή ανταποκρίνεται σε κάποια άλλη, ενώ πολλές δωρεές μαζί μπορεί να συνδυαστούν προκειμένου να δημιουργήσουν ευρύτερες και πολύπλευρες πρωτοβουλίες.  

Η Διεθνής Πρωτοβουλία για την Υγεία (ΔΠΥ) του ΙΣΝ αποδεικνύει την πεποίθησή μας ότι οι ποιοτικές ιατρικές εγκαταστάσεις όπως τα υπερσύγχρονα δημόσια νοσοκομεία που κατασκευάζει το ΙΣΝ σε ολόκληρη την Ελλάδα, ο εξοπλισμός και η εκπαίδευση που επιτρέπουν στους παρόχους να προσφέρουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, και η έρευνα που έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ή και να σώσει τις ζωές των ανθρώπων, είναι όλα απαραίτητα. . Όπως είναι απαραίτητη η σε βάθος ανάλυση και εκτίμηση των αναγκών κάθε κοινότητας, αφού σε κάποιες περιπτώσεις ένα ποδήλατο που θα μεταφέρει τον γιατρό κοντά στον ασθενή μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό με τη διενέργεια μιας αεροδιακομιδής με ένα υπερσύγχρονο αεροπλάνο ή ελικόπτερο. Παράλληλα, η τέχνη, η μουσική, η σωματική άσκηση, η ψυχαγωγία, το παιχνίδι και η επαφή με τη φύση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη θεραπεία, καθώς η ψυχική υγεία και η σωματική πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αναπόσπαστα μέρη ενός ενιαίου συνόλου.

Μια πιο διευρυμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας σημαίνει σημαίνει πως ακόμα και εκείνοι που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας να μπορούν να έχουν βασικές υπηρεσίες υγείας κοντά τους. Με την υποστήριξη του ΙΣΝ, οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες, καταφέρνουν να παρέχουν δωρεάν διάγνωση και περίθαλψη σε νησιωτικές και ακριτικές περιοχές της Ελλάδας εδώ και πάνω από μία δεκαετία.

Ο αθλητισμός και η υγεία δεν ανήκουν στον ίδιο πυλώνα δράσης μόνο λόγω της προφανούς σύνδεσης τους μέσω της φυσικής κατάστασης αλλά γιατί, όπως και μια άρτια υγειονομική περίθαλψη, έτσι και ο αθλητισμός μπορεί να προσφέρει με αμέτρητους τρόπους στην ευημερία των κοινοτήτων και στην προσωπική εξέλιξη των πολιτών τους. Παράλληλα, πιστεύουμε ακράδαντα στη δύναμή του αθλητισμού να προάγει την ένταξη των ατόμων με αναπηρία, το αίσθημα του «ανήκειν», την ακαδημαϊκή ανάπτυξη, την ψυχική ανθεκτικότητα και άλλες δεξιότητες που εν τέλει αλλάζουν ζωές.

Η τέχνη είναι ζωτικής σημασίας. Μας ενώνει, μας θυμίζει όλα όσα έχουμε κοινά, ενώ ταυτόχρονα μας προκαλεί να εξετάσουμε την πραγματικότητα υπό νέο πρίσμα. Όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και εκείνοι που θεωρούν πως δεν τους αφορά, πρέπει να έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν την τέχνη, χωρίς εμπόδια προσβασιμότητας ή γλωσσικά ή χωρίς να τους κρατά πίσω το γεγονός ότι πίστευαν πως η τέχνη δεν τους αφορά. Kαι οι πολιτιστικοί οργανισμοί οφείλουν, με τη σειρά τους, να διασφαλίσουν ότι παραμένουν ανοιχτοί και προσβάσιμοι με όλους τους δυνατούς τρόπους, όπως κάνει το Lincoln Center τόσο μέσω του προγραμματισμού του όσο και της αναδιαμόρφωσης του δημόσιου χώρου του, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας SNF-LC West Initiative.

Στηρίζουμε καλλιτέχνες που βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους ώστε να αποκτήσουν πρακτική εξάσκηση και να βρουν τη «φωνή» τους, ενώ προσφέρουμε και ευκαιρίες στο ευρύ κοινό ώστε να έρθει σε επαφή με το έργο των καταξιωμένων και αναγνωρισμένων προσωπικοτήτων του χώρου. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια του ΙΣΝ, υποστηρίζουμε από ασκούμενους που αποκτούν εμπειρία σε μουσεία και μελετητές που σπουδάζουν ιστορία της τέχνης και επιμέλεια εκθέσεων μέχρι παγκόσμια αναγνωρισμένους καλλιτέχνες.

Στην Ελλάδα, είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι που έχουμε βοηθήσει να φτάσουν στο κοινό πολιτιστικά έργα που είχαν βρίσκονταν καιρό σε στάδιο προγραμματισμού, όπως η Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η Οικία των Ψηφιδωτών στη Σπάρτη. Παράλληλα προσφέρουμε υποστήριξη, μεταξύ άλλων, σε τοπικά θέατρα, μουσικές σχολές και τοπικούς λαογραφικούς συλλόγους. Εκτός Ελλάδας, έχουμε υποστηρίξει σημαντικά μουσεία και μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς σε μια προσπάθεια να «φτάσουν» όλοι στην τέχνη αλλά και έχουμε βοηθήσει να «φτάσει» η τέχνη σε φυλακές, παιδικούς σταθμούς και σχολεία, καθώς και στους άδειους τοίχους υποβαθμισμένων περιοχών, όπου έχει έμπρακτα αποδείξει τη δύναμή της να μεταμορφώνει και να εμπνέει.

Κάθε άνθρωπος δικαιούται πρόσβαση σε βασικά αγαθά: στη δυνατότητα σίτισης και στέγασης, στη δυνατότητα να συντηρήσει τον εαυτό του για να ζήσει αξιοπρεπώς αλλά και να ζητήσει βοήθεια σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης είτε πρόκειται για φυσικές είτε για ανθρωπογενείς καταστροφές, πανδημίες ή κοινωνικοοικονομικές κρίσεις. Στο ΙΣΝ πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια θεμελιώνεται σε αυτές τις βασικές ανάγκες και ότι κανείς δεν πρέπει να στερείται την πρόσβαση σε αυτές.

Με συνεργατικό πνεύμα, στο πλαίσιο των δωρεών μας που εντάσσονται στον πυλώνα της “Κοινωνικής Πρόνοιας” προσπαθούμε να ενισχύσουμε όσους προσπαθούν να στηρίξουν τους συνανθρώπους τους, συμβάλλοντας στην παροχή των απαιτούμενων μέσων για να μετατρέψουμε την αλληλεγγύη σε δράση.

Κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του απεριόριστες δυνατότητες. Το μόνο που χρειάζεται για να τις απελευθερώσει είναι οι σωστές συνθήκες –πρόσβαση, καθοδήγηση και ευκαιρίες. Μέσω της συνεργασίας με τους δωρεοδόχους- συνεργαζόμενους φορείς μας, εργαζόμαστε για τη δημιουργία αυτών των συνθηκών, αφαιρώντας εμπόδια στη μάθηση, ανοίγοντας νέους δρόμους για ανάπτυξη και βοηθώντας τους ανθρώπους να διεκδικήσουν το μέλλον που τους ανήκει.

Η μάθηση δεν ξεκινά και δεν τελειώνει στην αίθουσα διδασκαλίας. Είναι ένα ταξίδι που διαρκεί μια ζωή. Γι’ αυτό και οι δωρεές μας στον τομέα της Παιδείας εκτείνονται από την υποστήριξη σχολείων και προγραμμάτων για νέους έως τη δημιουργία ευκαιριών για δια βίου μάθηση, επαγγελματική ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα και επανακατάρτιση (upskilling) για ενήλικες. Η περιέργεια και η ανέλιξη δεν έχουν όριο ηλικίας.

Υποστηρίζουμε την έρευνα που αυξάνει την κατανόησή μας για τον κόσμο και την ανταλλαγή γνώσεων και τεχνογνωσίας μεταξύ ακαδημαϊκών κλάδων, πέρα από τα στενά γεωγραφικά όρια ή τα όρια των οργανισμών.

Δημόσιες βιβλιοθήκες όπως η Stavros Niarchos Foundation Library (SNFL) στη Νέα Υόρκη –ένα πανέμορφο «παλάτι για το λαό» που καλωσορίζει όλους τους επισκέπτες, προσφέροντάς τους κάτι ξεχωριστό, ανεξάρτητα από την ηλικία, τα ενδιαφέροντα ή το υπόβαθρό τους–αντιπροσωπεύουν το καλύτερο κομμάτι της κοινωνίας μας.

Η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά αποτελεί τον ιστό που συνδέει την κοινωνία και τις αξίες της. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τη θεωρούμε δεδομένη. Οφείλουμε να τη φροντίζουμε ουσιαστικά, ενθαρρύνοντας τον διάλογο παρά τις όποιες ιδεολογικές διαφορές, καλλιεργώντας την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και δημιουργώντας τους κατάλληλους δημόσιους χώρους, όπου όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως μπορούν να έρθουν κοντά, να εκφραστούν και να τους νιώσουν δικούς τους, όπως  με την περίπτωση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στην Αθήνα.

Αν και η δράση με αντικείμενο τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά δεν αποτελεί έναν από τους επίσημους πυλώνες μας, συνυφαίνει στοιχεία από όλους τους υπόλοιπους και αποτελεί βασικό συστατικό υγιών δημοκρατιών και ακμάζουσων κοινωνιών.

Μέσα από το έργο των δωρεοδόχων που υποστηρίζουμε, όπως το SNF Agora Institute, γίνεται μεγάλη προσπάθεια ώστε οι νέοι να κατανοήσουν τη λειτουργία της δημοκρατίας και οι μεγαλύτεροι να εξασκηθούν στην αντιμετώπιση πραγματικών προβλημάτων που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Μέσα από συγκεκριμένες δωρεές δίνεται η δυνατότητα σε φοιτητές να μάθουν να εκφράζουν τη γνώμη τους με εποικοδομητικό τρόπο, να ισορροπούν την ατομική ελευθερία με την αλληλεγγύη και να αξιοποιούν τη φωνή τους για να ανοίξουν τον δρόμο προς έναν πιο δίκαιο κόσμο.

Στηρίζουμε την αναζήτηση ενός νέου είδους ηγεσίας που απαιτεί ο τριτογενής τομέας σήμερα, καθώς και μιας πιο εκσυγχρονισμένης ανάλυσης των διεθνών εξελίξεων, ώστε το κοινό να παραμένει ουσιαστικά ενημερωμένο. Ταυτόχρονα, στηρίζουμε οικονομικά, ηθικά και με προσφορά τεχνογνωσίας ένα εγχείρημα αναβίωσης ενός, μέχρι πριν από λίγα χρόνια ερημωμένου, ελληνικού χωριού και ιδιαίτερη πατρίδα του ιδρυτή μας, Σταύρου Νιάρχου, τη Βαμβακού Λακωνίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση μιας υγιούς δημοκρατίας είναι μια ισχυρή τέταρτη εξουσία, με άλλα λόγια η ελεύθερη και ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Σε αυτό το πνεύμα, συμβάλλουμε στην ενίσχυση της δημοσιογραφικής αριστείας, με αιχμή του δόρατος τον μη κερδοσκοπικό, δημοσιογραφικό οργανισμό iMEdD.

Πρόθεσή μας είναι να γιορτάσουμε μαζί με τους σημαντικούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς με τους οποίους έχουμε συνεργαστεί όλα αυτά τα χρόνια, το πολυσχιδές και διαχρονικό έργο τους. Το SNF Nostos 2026 διοργανώνεται από τις 21 έως τις 28 Ιουνίου στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στην Αθήνα, με παράλληλες δράσεις σε άλλα σημεία της χώρας. 

Με βασική θεματική το κεντρικό μήνυμα του Ιδρύματος “Επίκεντρο ο Άνθρωπος”  διοργανώνουμε, μεταξύ άλλων, ένα συνέδριο, το SNF Nostos Conference, που αποτελεί διαχρονικά βασικό πυλώνα του SNF Nostos, θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για συζητήσεις και παράλληλες εκδηλώσεις με επίκεντρο το ταξίδι προσφοράς διάρκειας 30 ετών, που έχουμε διανύσει από κοινού με τη διεθνή κοινότητα δωρεοδόχων-συνεργατών μας, αλλά και το μέλλον της κοινωνικής προσφοράς για τα επόμενα 30 χρόνια. Το πρόγραμμα του SNF Nostos, που επιμελούμαστε από κοινού με τους στενούς μας συνεργάτες από τον μη κερδοσκοπικό δημοσιογραφικό οργανισμό iMEdD, και υπό την καθοδήγηση του SNF Nostos Youth Advisory Committee, μιας ομάδας νέων ανθρώπων από διαφορετικές χώρες του κόσμου που συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό της διοργάνωσης, επιχειρεί να θέσει στο επίκεντρο, για ακόμη μια φορά, τις απόψεις και ιδέες των νέων ανθρώπων. Το SNF Nostos θα περιλαμβάνει επίσης έναν αγώνα τρεξίματος, μια παράσταση χορού επιστημονικής φαντασίας σε ένα φορτηγό, μια συμμετοχική παράσταση με θέμα τη δίκη της τεχνητής νοημοσύνης, πλήθος εκθέσεων, όπως μεταξύ άλλων, μια διαδραστική εγκατάσταση που θα μας πάρει από το χέρι και θα μας συνοδέψει στο ταξίδι του ΙΣΝ μέσα στον χρόνο, και πολλά ακόμη. 

Ακόμα, μέσω της συνεργασίας Release Athens x SNF Nostos, για δεύτερη χρονιά, διοργανώνουμε συναυλίες με σημαντικούς headliners όπως τους Gorillaz, τον David Byrne και πολλούς ακόμη κορυφαίους καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο.

Μείνετε συντονισμένοι για όλα τα νέα σχετικά με το SNF Nostos 2026 μέσα από το snfnostos.org.