Το ΙΣΝ από το 1996 έως το 2026: Ένα ταξίδι με επίκεντρο τον άνθρωπο

Ανδρέας Δρακόπουλος
Πρόεδρος του ΙΣΝ

Ο ιδρυτής μας, Σταύρος Νιάρχος, κληροδότησε στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μία εξ ορισμού ευρεία αποστολή. Έτσι, σήμερα το έργο μας καλύπτει τους τομείς των Τεχνών & του Πολιτισμού, της Παιδείας, της Υγείας & του Αθλητισμού, και της Κοινωνικής Πρόνοιας. Παράλληλα, η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη να ενισχύσουμε τη σύνδεση και να διασφαλίσουμε την ποιότητα της δημοκρατίας στις κοινωνίες μας, μας οδήγησε να αναλάβουμε και μια σειρά από πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν την αξία της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, παρότι αυτός δεν είναι επίσημα ένας απ’ τους πυλώνες δραστηριοποίησής μας.

Ως οργανισμός, έχουμε λειτουργήσει (και λειτουργούμε) πάντα, άλλοτε ανταποκρινόμενοι σε κρίσεις που προκύπτουν και άλλοτε κρατώντας ανοιχτές τις κεραίες μας για καλές ιδέες που φτάνουν σε εμάς μέσα από την, πάντα ανοιχτή, φόρμα υποβολής αιτημάτων δωρεάς μας. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το να έχουμε συνεργαστεί με ένα ευρύ φάσμα εξαιρετικών οργανισμών. 

Η πολυετής δράση μας έχει διαμορφώσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη φιλανθρωπία. Οι στόχοι της είναι συστημικοί, ωστόσο οφείλει πάντα να λειτουργεί συμπληρωματικά και όχι ως υποκατάστατο του δημόσιου συστήματος. Έχει την ικανότητα να κινείται με ευελιξία, να δοκιμάζει νέα πράγματα και να γεφυρώνει τα χάσματα. Ο δικός μας ρόλος είναι να συνδέουμε τις προσπάθειες διαφορετικών οργανισμών και να διευκολύνουμε την ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ τους, πέραν εθνικών συνόρων. 

Κατά συνέπεια, πολλές φορές, μια μεμονωμένη δωρεά οδηγεί ή ανταποκρίνεται σε κάποια άλλη, ενώ πολλές δωρεές μαζί μπορεί να συνδυαστούν προκειμένου να δημιουργήσουν ευρύτερες και πολύπλευρες πρωτοβουλίες.  

Η Διεθνής Πρωτοβουλία για την Υγεία (ΔΠΥ) του ΙΣΝ αποδεικνύει την πεποίθησή μας ότι οι ποιοτικές ιατρικές εγκαταστάσεις όπως τα υπερσύγχρονα δημόσια νοσοκομεία που κατασκευάζει το ΙΣΝ σε ολόκληρη την Ελλάδα, ο εξοπλισμός και η εκπαίδευση που επιτρέπουν στους παρόχους να προσφέρουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, και η έρευνα που έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ή και να σώσει τις ζωές των ανθρώπων, είναι όλα απαραίτητα. . Όπως είναι απαραίτητη η σε βάθος ανάλυση και εκτίμηση των αναγκών κάθε κοινότητας, αφού σε κάποιες περιπτώσεις ένα ποδήλατο που θα μεταφέρει τον γιατρό κοντά στον ασθενή μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό με τη διενέργεια μιας αεροδιακομιδής με ένα υπερσύγχρονο αεροπλάνο ή ελικόπτερο. Παράλληλα, η τέχνη, η μουσική, η σωματική άσκηση, η ψυχαγωγία, το παιχνίδι και η επαφή με τη φύση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη θεραπεία, καθώς η ψυχική υγεία και η σωματική πρέπει να αντιμετωπίζονται ως αναπόσπαστα μέρη ενός ενιαίου συνόλου.

Μια πιο διευρυμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας σημαίνει σημαίνει πως ακόμα και εκείνοι που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας να μπορούν να έχουν βασικές υπηρεσίες υγείας κοντά τους. Με την υποστήριξη του ΙΣΝ, οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες, καταφέρνουν να παρέχουν δωρεάν διάγνωση και περίθαλψη σε νησιωτικές και ακριτικές περιοχές της Ελλάδας εδώ και πάνω από μία δεκαετία.

Ο αθλητισμός και η υγεία δεν ανήκουν στον ίδιο πυλώνα δράσης μόνο λόγω της προφανούς σύνδεσης τους μέσω της φυσικής κατάστασης αλλά γιατί, όπως και μια άρτια υγειονομική περίθαλψη, έτσι και ο αθλητισμός μπορεί να προσφέρει με αμέτρητους τρόπους στην ευημερία των κοινοτήτων και στην προσωπική εξέλιξη των πολιτών τους. Παράλληλα, πιστεύουμε ακράδαντα στη δύναμή του αθλητισμού να προάγει την ένταξη των ατόμων με αναπηρία, το αίσθημα του «ανήκειν», την ακαδημαϊκή ανάπτυξη, την ψυχική ανθεκτικότητα και άλλες δεξιότητες που εν τέλει αλλάζουν ζωές.

Η τέχνη είναι ζωτικής σημασίας. Μας ενώνει, μας θυμίζει όλα όσα έχουμε κοινά, ενώ ταυτόχρονα μας προκαλεί να εξετάσουμε την πραγματικότητα υπό νέο πρίσμα. Όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και εκείνοι που θεωρούν πως δεν τους αφορά, πρέπει να έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν την τέχνη, χωρίς εμπόδια προσβασιμότητας ή γλωσσικά ή χωρίς να τους κρατά πίσω το γεγονός ότι πίστευαν πως η τέχνη δεν τους αφορά. Kαι οι πολιτιστικοί οργανισμοί οφείλουν, με τη σειρά τους, να διασφαλίσουν ότι παραμένουν ανοιχτοί και προσβάσιμοι με όλους τους δυνατούς τρόπους, όπως κάνει το Lincoln Center τόσο μέσω του προγραμματισμού του όσο και της αναδιαμόρφωσης του δημόσιου χώρου του, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας SNF-LC West Initiative.

Στηρίζουμε καλλιτέχνες που βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους ώστε να αποκτήσουν πρακτική εξάσκηση και να βρουν τη «φωνή» τους, ενώ προσφέρουμε και ευκαιρίες στο ευρύ κοινό ώστε να έρθει σε επαφή με το έργο των καταξιωμένων και αναγνωρισμένων προσωπικοτήτων του χώρου. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια του ΙΣΝ, υποστηρίζουμε από ασκούμενους που αποκτούν εμπειρία σε μουσεία και μελετητές που σπουδάζουν ιστορία της τέχνης και επιμέλεια εκθέσεων μέχρι παγκόσμια αναγνωρισμένους καλλιτέχνες.

Στην Ελλάδα, είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι που έχουμε βοηθήσει να φτάσουν στο κοινό πολιτιστικά έργα που είχαν βρίσκονταν καιρό σε στάδιο προγραμματισμού, όπως η Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η Οικία των Ψηφιδωτών στη Σπάρτη. Παράλληλα προσφέρουμε υποστήριξη, μεταξύ άλλων, σε τοπικά θέατρα, μουσικές σχολές και τοπικούς λαογραφικούς συλλόγους. Εκτός Ελλάδας, έχουμε υποστηρίξει σημαντικά μουσεία και μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς σε μια προσπάθεια να «φτάσουν» όλοι στην τέχνη αλλά και έχουμε βοηθήσει να «φτάσει» η τέχνη σε φυλακές, παιδικούς σταθμούς και σχολεία, καθώς και στους άδειους τοίχους υποβαθμισμένων περιοχών, όπου έχει έμπρακτα αποδείξει τη δύναμή της να μεταμορφώνει και να εμπνέει.

Κάθε άνθρωπος δικαιούται πρόσβαση σε βασικά αγαθά: στη δυνατότητα σίτισης και στέγασης, στη δυνατότητα να συντηρήσει τον εαυτό του για να ζήσει αξιοπρεπώς αλλά και να ζητήσει βοήθεια σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης είτε πρόκειται για φυσικές είτε για ανθρωπογενείς καταστροφές, πανδημίες ή κοινωνικοοικονομικές κρίσεις. Στο ΙΣΝ πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια θεμελιώνεται σε αυτές τις βασικές ανάγκες και ότι κανείς δεν πρέπει να στερείται την πρόσβαση σε αυτές.

Με συνεργατικό πνεύμα, στο πλαίσιο των δωρεών μας που εντάσσονται στον πυλώνα της “Κοινωνικής Πρόνοιας” προσπαθούμε να ενισχύσουμε όσους προσπαθούν να στηρίξουν τους συνανθρώπους τους, συμβάλλοντας στην παροχή των απαιτούμενων μέσων για να μετατρέψουμε την αλληλεγγύη σε δράση.

Every person carries within them immense potential. All it takes to unlock it are the right conditions: access, guidance, and opportunity. Through collaboration with our grantee partners, we work to create these conditions by removing barriers to learning, opening new paths for growth, and helping people claim their own future.

Learning doesn’t begin or end in a classroom. It’s a lifelong journey. That’s why our grants in education extend from supporting schools and youth programs to creating opportunities for learning at all ages, professional development, entrepreneurship, and upskilling. Curiosity and growth have no age limit.

We support research that increases our understanding of the world and the sharing of knowledge and expertise across academic disciplines, organizational boundaries, and international borders.

Public libraries like the Stavros Niarchos Foundation Library (SNFL) in New York—a beautiful “palace for the people” that welcomes all comers and has something to offer everyone, regardless of age, interest, or background—represent the best of society.

Civic life is the fabric of which society is made—but that doesn’t mean it can be taken for granted. It must be actively tended by encouraging dialogue across difference, by cultivating actively engaged citizenship, and by creating public spaces where people from all walks of life can get together, express themselves, and make the place their own, like the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center (SNFCC) in Athens.

Though civic life is not one of our official pillars, it weaves together elements of all the others and is an essential component of healthy democracies and thriving societies.

Our grantee-partners are working hard to help young people understand how democracy functions and practice making change on real issues affecting their lives. Our grants support university students in learning how to exchange views constructively, how to balance personal freedom and solidarity, and how to use their voices to nudge us toward a fairer world.

We support exploration of the type of civil society leadership called for today, as well as nuanced analysis that can help inform public decision-making. At the same time, we’re lending our support, encouragement, and expertise to an experiment in reviving a Greek village—Vamvakou in Laconia, where our founder had his roots—where civic life had all but disappeared.

Essential to any democracy is a robust fourth estate, a free and thriving press. In this spirit, our close partners at the journalism nonprofit iMEdD are supporting journalistic excellence.

Our intention is to celebrate—alongside the extraordinary nonprofit organizations that we have collaborated with through the years—their varied, enduring work. SNF Nostos is taking place on June 21–28 at the Stavros Niarchos Foundation Cultural Center (SNFCC) in Athens, with activities held concurrently at other sites across Greece.

“Humanity at the core,” our guiding principle, will be the starting point for the SNF Nostos Conference, a key component of SNF Nostos over the years. It will be a source of inspiration for discussions and parallel activities focusing on the 30-year grantmaking journey we have taken with our global community of grantee-partners, as well on where philanthropy is headed in the next 30 years.

The SNF Nostos program is designed jointly with our close partners at the journalism nonprofit iMEdD. With extensive guidance from the SNF Nostos Youth Advisory Committee, a group of young people from countries around the world who are actively involved in planning, SNF Nostos will once again offer a platform for young people to share their views and ideas. SNF Nostos will also include a much-loved run, a futuristic ballet performance on a semi-truck, a play where you’re the jury and AI is on trial, a multitude of exhibitions including an interactive installation tracing SNF’s grantmaking through time and space, and more.