Έξι οργανισμοί, ένας κοινός στόχος: Η καταπολέμηση της έμφυλης βίας
Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), υπολογίζεται ότι μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει βρεθεί αντιμέτωπη με περιστατικό έμφυλης βίας, με το φαινόμενο να έχει πάρει διαστάσεις έκτακτης ανάγκης για την καταπάτηση των δικαιωμάτων της γυναίκας καθώς και για τη δημόσια υγεία.
Η έμφυλη βία μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής ή σεξουαλικής βίας, με τα θύματα πολλές φορές να βιώνουν παράλληλα διαφορετικές μορφές βίας. Έχει συνέπειες στη σωματική αλλά και την ψυχική ακεραιότητα ενός θύματος, ενώ μπορεί ακόμη και να προκαλέσει εκτοπισμό και απώλεια στέγης και να θέσει τη ζωή των παιδιών του θύματος σε κίνδυνο. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια παγκόσμια κρίση, οι ιδιαίτερες, τοπικές παράμετροι μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση, δυσκολεύοντας τις γυναίκες να ξεφύγουν από τον κύκλο βίας.
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) έχει υποστηρίξει δωρεές σε πλήθος οργανισμών σε όλο τον κόσμο που στοχεύουν στην πρόληψη και τη μείωση των συνεπειών της έμφυλης βίας, καθώς και στην παροχή υποστήριξης στις επιζώσες.
Στις ΗΠΑ, ο οργανισμός Sakhi for South Asian Women, το πρόγραμμα Family Support Program του οργανισμού New Destiny και το Laurel Center βοηθούν τις επιζώσες, προσφέροντας εκπαιδευτική, νομική και συμβουλευτική υποστήριξη, ενημερωμένη φροντίδα τραύματος, βοήθεια για ανεύρευση στέγης και εξατομικευμένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Στην Ινδία, ο οργανισμός Prajwala παρέχει στέγη σε γυναίκες που έχουν πέσει θύματα εμπορίας ανθρώπων. Στην Ιταλία, ο οργανισμός Save the Children Italia προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε γυναίκες και ένα δίκτυο με ειδικά διαμορφωμένες δομές προστασίας για παιδιά. Στην Ελλάδα, ο οργανισμός «Καταφύγιο Γυναίκας» Κέντρο Στήριξης Κακοποιημένων Γυναικών προσφέρει ψυχολογική και νομική υποστήριξη σε γυναίκες που έχουν υπάρξει θύματα ενδοικογενειακής βίας. Στο Cape Town της Νότιας Αφρικής, το Saartjie Baartman Centre for Women & Children προσφέρει ένα έκτακτο πρόγραμμα στέγασης για γυναίκες και παιδιά που έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή κακοποίηση. Το σημαντικό έργο αυτών των οργανισμών στοχεύει στην αντιμετώπιση των συνεπειών της έμφυλης βίας.
Ο οργανισμός Sakhi for South Asian Women, ο δεύτερος οργανισμός που δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ για την παροχή φροντίδας αποκλειστικά σε γυναίκες από την κοινότητα των Νοτιοασιατών, προσφέρει υποστήριξη σε γυναίκες και παιδιά που έχουν βιώσει κάποια μορφή κακοποίησης, προωθώντας την έμφυλη ισότητα. Με την εφαρμογή μιας διατομεακής και διαγενεακής στρατηγικής από τις ίδιες τις επιζώσες, ο οργανισμός προσπαθεί να ενισχύσει την έμφυλη δικαιοσύνη. Ο Sakhi προσφέρει πλήθος πολιτισμικών και γλωσσικά εξειδικευμένων υπηρεσιών, όπως στεγαστική και επισιτιστική βοήθεια, σε περισσότερες από 10.000 επιζώσες με στόχο την οικονομική ενδυνάμωσή τους. Οι άνθρωποι που απαρτίζουν τον οργανισμό αντιλήφθηκαν ότι η έλλειψη πρόσβασης σε βασικά αγαθά μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην αποκατάσταση της ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής υγείας των θυμάτων, γεγονός που τους οδήγησε να δημιουργήσουν την πρώτη και μοναδική ολοήμερη νοτιοασιατική τράπεζα τροφίμων για επιζώσες στη Νέα Υόρκη, η οποία προσφέρει θρεπτικά τρόφιμα και γεύματα. Οι επιζώσες από τη νοτιοασιατική κοινότητα ενδέχεται να αντιμετωπίζουν πρόσθετα εμπόδια εξαιτίας περιστατικών ρατσισμού και λόγω της περιορισμένης γνώσης της αγγλικής γλώσσας, γεγονός που δυσκολεύει περαιτέρω τη διαδικασία αποκατάστασης και ανεξαρτητοποίησής τους. Το πρόγραμμα στέγασης του Sakhi, προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτήν τη συνθήκη, καθώς σύμφωνα με δεδομένα του οργανισμού, σχεδόν το ένα τέταρτο των θυμάτων δεν είναι σε θέση να ξεφύγει από τις παραπάνω δυσκολίες. Δεδομένου ότι η διακοπή του κύκλου της ενδοοικογενειακής κακοποίησης προϋποθέτει κάποιου είδους οικονομική ανεξαρτησία, ο Sakhi έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στο πρόγραμμα οικονομικής ενδυνάμωσης.
Στη Νέα Υόρκη, η στεγαστική κρίση έχει ως συνέπεια την απώλεια στέγης για χιλιάδες ανθρώπους. Σύμφωνα με στοιχεία του οργανισμού Coalition for the Homeless περίπου 80.000 άνθρωποι είναι άστεγοι. Μία από τις πλέον ευάλωτες ομάδες απέναντι στη στεγαστική κρίση είναι οι επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας και τα παιδιά τους. Ο οργανισμός New Destiny Housing παρέχει τρία προγράμματα με στόχο την αύξηση των επιλογών μόνιμης στέγης για τη συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Το ΙΣΝ υποστηρίζει το Πρόγραμμα Οικογενειακής Υποστήριξης του οργανισμού, παρέχοντας ενημερωμένη φροντίδα τραύματος στις γυναίκες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Περίπου 1.100 ενήλικες και παιδιά ωφελούνται από τις εν λόγω υπηρεσίες μέσω των συνολικά εννέα υποστηρικτικών στεγαστικών προγραμμάτων του New Destiny. Τα προγράμματα περιλαμβάνουν 300 ειδικά διαμορφωμένες δομές για θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Η ενημερωμένη φροντίδα τραύματος περιλαμβάνει συμβουλευτική καθοδήγηση, υποστήριξη για ανεύρεση εργασίας, διαχείριση επιδομάτων, πρόσβαση σε οικογενειακές δραστηριότητες, ακαδημαϊκή υποστήριξη για τα παιδιά, νομική στήριξη και πολλά άλλα. Το μοντέλο του οργανισμού έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επιτυχημένο, καθώς κάθε χρόνο, σχεδόν το 100% όλων των οικογενειών που διαμένουν στις δομές του οργανισμού παραμένουν εκεί, χωρίς να καταγράφεται νέο περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας.
Πιο νότια, στο Westchester της Virginia, θα βρείτε το Laurel Center: μια δομή έκτακτης ανάγκης, που προσφέρει υποστήριξη σε θύματα ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας και στα παιδιά τους. Το ΙΣΝ υποστηρίζει το ολοκληρωμένο πρόγραμμα του οργανισμού, που περιλαμβάνει ειδικές υπηρεσίες για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής και της σεξουαλικής βίας, υποστήριξη για τα παιδιά, υπηρεσίες στέγασης έκτακτης ανάγκης, υπηρεσίες νομικής υπεράσπισης, ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης, καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα. Αποστολή του Children’s Project του Laurel Center είναι η υποστήριξη και η υπεράσπιση των παιδιών των γονέων που αντιμετωπίζουν ενδοοικογενειακή βία. Σύμφωνα με το National Coalition Against Domestic Violence (Εθνικό Συνασπισμό κατά της Ενδοοικογενειακής Βίας), 1 στα 15 παιδιά εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία κάθε χρόνο και το 90% αυτών γίνονται αυτόπτες μάρτυρες της βίας, γεγονός που διαιωνίζει έναν κύκλο τραύματος που μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη την οικογένεια.
Μία άλλη μορφή έμφυλης βίας που εκδηλώνεται παγκοσμίως είναι η εμπορία ανθρώπων. Ο αριθμός των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων τετραπλασιάστηκε από 30.000 σε 120.000 μεταξύ του 2008 και του 2019 σύμφωνα με τη Statista. Παρά το γεγονός ότι η πανδημία COVID-19 και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί που τέθηκαν σε ισχύ προκάλεσαν μείωση του αριθμού των θυμάτων, ο αριθμός αυτός έχει επιστρέψει και πάλι στα προ πανδημίας επίπεδα.
Η Sunitha Krishnan, η οποία μίλησε πρόσφατα στο SNF Nostos Conference 2023, ίδρυσε τον οργανισμό Prajwala, με έδρα την Ινδία, με σκοπό να καταπολεμήσει την εμπορία ανθρώπων και να προσφέρει καταφύγιο σε 1.200 επιζώσες. Το έργο του οργανισμού βασίζεται σε πέντε πυλώνες: πρόληψη, προστασία, διάσωση, αποκατάσταση και επανένταξη. Μέσω της ολιστικής του προσέγγισης, από την ίδρυσή του το 1996, ο οργανισμός Prajwala έχει συμβάλει στην προστασία περισσότερων από 28.200 γυναικών και παιδιών, έχει οδηγήσει στην καταδίκη 189 διακινητών, έχει σώσει 18.000 παιδιά από την πορνεία και έχει αναμορφώσει 1.800 πελάτες «σεξουαλικών υπηρεσιών». Η πρόληψη ξεκινά με την εκπαίδευση και την αφύπνιση της κοινότητας σχετικά με το θέμα. Η διάσωση γίνεται σε διακρατική και διεθνή βάση. Η αποκατάσταση επιτυγχάνεται μέσω της ψυχολογικής, οικονομικής και κοινωνικής υποστήριξης. Η επανένταξη ξεκινά με την οικογένεια και την ανεξαρτησία. Τέλος, η νομική υπεράσπιση επιδιώκει την αλλαγή της χάραξης πολιτικής.
Στη Νότια Αφρική, όπως και σε άλλες χώρες ανά τον κόσμο, τα θύματα σεξουαλικής βίας πολύ συχνά απορρίπτονται από τα αστυνομικά τμήματα, με αποτέλεσμα να καταγράφεται μόνο ένα μικρό ποσοστό των περιστατικών σεξουαλικής επίθεσης. Το Saartjie Baartman Centre for Women Children (SBCWC) υποστηρίζει γυναίκες και παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση, προσπαθώντας να ενισχύσει την έμφυλη ισότητα. Το SBCWC ιδρύθηκε το 1999 σε απάντηση της αύξησης των περιστατικών βίας κατά των γυναικών και των παιδιών στην περιοχή Cape Flats κοντά στο Cape Town. Προσφέρει ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών, που περιλαμβάνει ένα 24ωρο πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης, πρόγραμμα στέγασης, μονάδα απεξάρτησης, θεραπευτική μονάδα και μονάδα ανεξάρτητης διαβίωσης, ένα πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, νομική στήριξη, καθώς και υπηρεσίες για παιδιά προσχολικής ηλικίας, ένα πρόγραμμα επαγγελματικής υποστήριξης, στο πλαίσιο του οποίου οι ωφελούμενοι στηρίζονται στη διαδικασία ανεύρεσης εργασίας, και ένα πρόγραμμα συνηγορίας για περισσότερους από 1 εκατομμύριο ανθρώπους κάθε μήνα μέσω εκστρατειών επικοινωνίας. Αποτελεί τον πρώτο οργανισμό που θα εφαρμόσει πιλοτικά το μοντέλο Khuseleka, μια συνεργασία με πολλές βασικές κυβερνητικές υπηρεσίες, η οποία δημιουργήθηκε με στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών, όπως αυτά ορίζονται σύμφωνα με τον Χάρτη Θυμάτων της Νότιας Αφρικής και τις Συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Το SBCWC έχει προσεγγίσει και βοηθήσει πάνω από 230.000 γυναίκες και παιδιά ως το πρώτο κέντρο του είδους του στη Νότια Αφρική.
Στον απόηχο της πανδημίας COVID-19, οι οργανώσεις γυναικών επισήμαναν σημαντική αύξηση των καταγεγραμμένων περιστατικών βίας κατά των γυναικών, σύμφωνα με το UN Women, οδηγώντας σε μια «σκιώδη πανδημία» βίας. Στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας Δράσης Covid-19 του Ιδρύματος, το ΙΣΝ υποστήριξε τον οργανισμό Save the Children Italia, για την υλοποίηση ενός προγράμματος διάρκειας 16 μηνών, με σκοπό την παροχή βοήθειας σε γυναίκες και παιδιά που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία. Η δωρεά καλύπτει δύο τομείς βοήθειας: συμβουλευτικές υπηρεσίες για γυναίκες που έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας και για τα παιδιά τους που έχουν γίνει μάρτυρες βίας, καθώς και ολοκληρωμένη φροντίδα σε τρεις ειδικά διαμορφωμένες δομές αποκλειστικά για μητέρες και τα παιδιά τους. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες παρέχονται μέσα από δύο Κέντρα Μητέρων στο Μπρίντιζι και στη Ρώμη, τα οποία παρέχουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη και νομική καθοδήγηση. Στόχος είναι η προώθηση της κοινωνικής ένταξης και οικονομικής ανεξαρτητοποίησης των γυναικών στο Μιλάνο, τη Ρώμη και την Κατάνια, καθώς και την παροχή δομών προστασίας που περιλαμβάνουν υπηρεσίες ψυχοεκπαίδευσης, ψυχαγωγίας και κατάρτισης σε παιδιά που έχουν επιζήσει από περιστατικά βίας.
Καθώς τα περιστατικά έμφυλης βίας παίρνουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, όλοι μας στο ΙΣΝ εκφράζουμε τη βαθιά μας ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από τους οργανισμούς, οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν ό,τι μπορούν για να προστατέψουν και να προσφέρουν ένα πιο ασφαλές μέλλον για αυτήν την ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα ανθρώπων.