Ένας χάρτης για την Αθήνα κάτω από την Αθήνα
Κάτω από την Αμαλίας, που τα αυτοκίνητα πάνε και έρχονται σε μία αέναη κίνηση, κάποτε, περίπου στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ., οι ρυθμοί κυλούσαν αργά, στο ρωμαϊκό λουτρό που βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης και αξιοποιούσε τα άφθονα νερά του Ηριδανού. Ενώ λίγο παραπέρα, κάτω από τον προαύλιο χώρο της Βουλής, βρίσκονταν κάποτε τέσσερις επαύλεις ή ιδιωτικές φιλοσοφικές σχολές και λίγο πιο κάτω ένας αγωγός ύδρευσης από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Σχεδόν σε κάθε βήμα, στο κέντρο της Αθήνας, κρύβεται η ιστορία χιλιάδων ετών, αλλά στην καθημερινότητά μας το ξεχνάμε. Ένας νέος ψηφιακός χάρτης έρχεται να μας το θυμίσει και να συμπληρώσει τα κομμάτια του παζλ. Να φέρει στην επιφάνεια τις πόλεις κάτω από τη σύχρονη πόλη, και κυρίως την αθέατη πλευρά της, πέρα από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά.
Ο ψηφιακός χάρτης που δημιούργησαν οι άνθρωποι της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας Δίπυλον συγκεντρώνει για πρώτη φορά, σε μία πλατφόρμα, περισσότερα από 1.400 αρχαιολογικά μνημεία και χώρους. Ευρήματα από ανασκαφές που είχαν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, τα τελευταία 160 χρόνια, από μεγάλες ανασκαφές για δημόσια έργα και εκατοντάδες επεμβάσεις σε οικόπεδα ιδιωτών.
Μέσα από τον χάρτη που καλύπτει περίπου 6.700 στρέμματα, από τη Βουλή μέχρι τα Πετράλωνα και από το Μεταξουργείο μέχρι το Μετς, μπορεί κανείς να περιηγηθεί στην Αρχαία πόλη της Αθήνας, να γνωρίσει καλύτερα την ιστορία μέσα από 11 διαφορετικές περιόδους, από τη Νεολιθική εποχή μέχρι την Οθωμανική. Και να ανακαλύψει ταφικά μνημεία, κλιβάνους κεραμικής, εργαστήρια και κινστέρνες, οικίες και απομεινάρια από τείχη στα πιο αναπάντεχα σημεία, κάτω από μία τετραώροφη πολυκατοικία και από την αυλή ενός σχολείου.
Καθώς ταξιδεύεις μέσα από τον χάρτη, δεν μπορείς να αντιληφθείς τη δουλειά που χρειάστηκε. Μία δουλειά που ποτέ δεν την αντιμετώπισαν ως υποχρέωση, οι άνθρωποι που συνέλαβαν την ιδέα για τη δημιουργία της. Τέσσερις φίλες, τρεις αρχαιολόγοι και μία χαρτογράφος, που αποφάσισαν να κάνουν αυτό που κανείς δεν είχε κάνει μέχρι τότε: να χαρτογραφήσουν τις αρχαιότητες της Αθήνας, να δείξουν τη σύνδεση των αρχαιοτήτων, την εξέλιξη της πόλης.
«Ο χάρτης σε βοηθάει να καταλάβεις την πόλη, να δεις τη μεγάλη εικόνα. Να αντιληφθείς ότι έξω από τα τείχη ήταν τα νεκροταφεία, τα εργαστήρια και οι κλιβάνοι όπτησης των αγγείων αλλά και τα λουτρά, ενώ μέσα στα τείχη, σε πυκνούς οικιστικούς πυρήνες ήταν τα σπίτια των ανθρώπων αλλά και πολλά μικρά ιερά», εξηγεί η κα Θεοχαράκη, ιδρυτικό μέλος της Δίπυλον.
Αυτήν την απλή και συγχρόνως απαιτητική ιδέα, δεν μπορούσαμε παρά να την υποστηρίξουμε, όλοι εμείς στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Δεν ήταν μόνο η ιστορική, πολιτισμική αξία της, η αφοσίωση και το πάθος της ομάδας, που μας οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση, αλλά και το αποτύπωμά της. Το γεγονός ότι θα αποτελούσε -όπως συμβαίνει ήδη- ένα χρήσιμο εργαλείο όχι απλώς για ερευνητές και επαγγελματίες του κλάδου αλλά και για όλον τον κόσμο, όλους όσοι θέλουν να μάθουν την ιστορία της πόλης μας, για τους τουρίστες αλλά και στο μέλλον για μαθητές.
Γιατί, όπως καταλήγει και η κα Θεοχαράκη, «Ο εντοπισμός στον χάρτη του παραμικρού ανασκαφικού ευρήματος μας βοηθάει να το συσχετίσουμε με τα υπόλοιπα και ίσως να καταλάβουμε καλύτερα το νόημά του στον χώρο και το χρόνο».