Σκύλοι-Οδηγοί, οι Πολύτιμοι Αυτοί Συνοδοιπόροι
Το παρακάτω κείμενο συντάχθηκε από την ομάδα της «Λάρα» και μιλά για το σημαντικό έργο τους που βοηθά τους ανθρώπους με βλάβη στην όραση στην Ελλάδα να επιτύχουν μεγαλύτερη αυτονομία.
Ο πρώτος σκύλος-οδηγός στην Ελλάδα
Αφορμή για την ίδρυση της Ελληνικής Σχολής Σκύλων-Οδηγών “Λάρα”, ήταν η ίδια η Λάρα, ένα μαύρο Λαμπραντόρ, που ήταν ο σκύλος-οδηγός στην Ελλάδα.
Όταν η συν-ιδρύτρια και Πρόεδρος της Σχολής, Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, πήρε τη Λάρα το 2003, δεν υπήρχε τίποτα σχετικό με τους σκύλους-οδηγούς τυφλών στην Ελλάδα σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου οι σκύλοι-οδηγοί, υπήρχαν σαν υπηρεσία προς τους τυφλούς από το 1920.
Η αλλαγές που έφερε η Λάρα στη ζωή της, ήταν μεγάλες. Η Ιωάννα-Μαρία, σταμάτησε να ανησυχεί μήπως χτυπήσει σε κάποιο εμπόδιο, άρχισε να περπατάει πιο γρήγορα και να προσανατολίζεται ευκολότερα. Επίσης, η Λάρα, αποτελούσε το έναυσμα για μια καλή γνωριμία, της αύξησε την παραγωγικότητα και την δίδαξε υπομονή και στωικότητα.
Σταδιακά, άρχισε να αυξάνεται το ενδιαφέρον για το έργο της Λάρα ως σκύλος-οδηγός, τόσο μεταξύ των ανθρώπων με βλάβη στην όραση (vision impairment) στην Ελλάδα, αλλά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Η ιδέα πως ένας άνθρωπος με βλάβη στην όραση, αποκτά αυτονομία χάρη σε έναν σκύλο, ο οποίος επικοινωνεί μαζί του μόνο απτικά, μας συγκινεί πάντα, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Και τα άπειρα εμπόδια –που υπάρχουν στους δρόμους, η κακή ρυμοτομία, η έλλειψη οδηγικής παιδείας, η προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι με βλάβη στην όραση στην Ελλάδα, και η απουσία ενός ελληνικού οργανισμού που να εκπαιδεύει και να παρέχει σκύλους-οδηγούς–μας οδήγησαν στην ίδρυση της «Λάρα» το 2008 και την κατέστησαν σκοπό της ζωής μας.
Η Λάρα, η σκυλίτσα, έφυγε από κοντά μας τον Μάρτιο του 2019 σε ηλικία 16 ετών.
Οι σκύλοι γίνονται τα μάτια των χειριστών τους
Ο κύριος σκοπός της Σχολής Σκύλων-Οδηγών «Λάρα», είναι η εκπαίδευση και η παροχή, ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων-οδηγών σε ανθρώπους με μερική ή ολική βλάβη στην όραση (vision impairment).
Οι σκύλοι-οδηγοί τυφλών, προσφέρουν τον ευκολότερο, ασφαλέστερο και ταχύτερο τρόπο μετακίνησης στους ανθρώπους με βλάβη στην όραση. Με άλλα λόγια, γίνονται τα μάτια τους. Υπακούν σε 25 εντολές, προσπερνούν κάθε είδους εμπόδια, μπορούν και εντοπίζουν στοιχεία στο χώρο όπως καθίσματα, γκισέ, ταμεία, πόρτες, σκάλες, στάσεις, διαβάσεις, ασανσέρ, κάδους σκουπιδιών κι άλλα πολλά. Έχουν την ικανότητα να κοιτούν ψηλά και να αποφεύγουν έτσι, εμπόδια ύψους που δεν ανιχνεύονται με το λευκό μπαστούνι όπως μπαλκόνια, ταμπέλες, κλαδιά. Έχουν το δικαίωμα να παρακούσουν μια εντολή εάν κρίνουν πως αυτή, είναι εσφαλμένη, δεδομένου ότι, οι χειριστές τους δεν έχουν οπτική επαφή με το περιβάλλον και μπορεί να μην κρίνουν σωστά μια κατάσταση. Βλέπουν από μακριά εάν υπάρχει ένα εμπόδιο, π.χ. εάν το απέναντι πεζοδρόμιο είναι παρκαρισμένο κάποιο όχημα κι επινοούν μια διαφορετική διαδρομή. Ενώ ο ήχος μίας κατάστασης μπορεί να μπερδέψει ένα άτομο με προβλήματα όρασης, οι σκύλοι μπορούν να δουν αν ένα όχημα περνάει το φανάρι με κόκκινο και σταματούν.
Η δουλειά του σκύλου-οδηγού, είναι η δυσκολότερη δουλειά που μπορούν να κάνουν οι σκύλοι, κυρίως επειδή, είναι οι μοναδικοί σκύλοι, που συνοδεύουν ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν οπτική επαφή με το περιβάλλον. Οπότε, συχνά καλούνται να λύσουν εξ ολοκλήρου ένα πρόβλημα, χωρίς βοήθεια.
Η «Λάρα» διαλέγει σκύλους από επιλεκτικά προγράμματα εκτροφής, τους κοινωνικοποιεί και τους εκπαιδεύει στα καθήκοντα του οδηγού τυφλών. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου δυο χρόνια, μέχρι εκείνοι να μπορέσουν να γίνουν τα μάτια ενός ανθρώπου. Η εκπαίδευσή τους διαρκεί περίπου 2 χρόνια, και ξεκινά με την κοινωνικοποίηση των κουταβιών που γίνεται από εθελοντές ανάδοχους και. Έπειτα, εκπαιδεύονται στα καθήκοντα του οδηγού τυφλών από εξειδικευμένους εκπαιδευτές, πάντα με θετικό τρόπο. Τέλος, συνεκπαιδεύονται μαζί με έναν υποψήφιο χειριστή με βλάβη στην όραση που έχει προεπιλεγεί από τη «Λάρα» στον τόπο όπου εκείνος ζει κι εργάζεται.
Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, οι σκύλοι, αξιολογούνται διαρκώς ως προς τη σωματική και την ψυχική τους υγεία. Η τελευταία αποτελεί και πιο δυσεύρετο κριτήριο ενός σκύλου που θα αποφοιτήσει ως οδηγός τυφλών αφού οι σκύλοι αυτοί οδηγούν τυφλούς και θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους, σε οποιεσδήποτε συνθήκες κι αν βρεθούν, οτιδήποτε κι αν συμβεί μπροστά τους. Συνεπώς, πρέπει να έχουν μεγάλη αυτοκυριαρχία κι ανθεκτικότητα. Έτσι εάν διαπιστωθεί πως ένας εκπαιδευόμενος σκύλος δεν πληροί τα κριτήρια για να γίνει οδηγός τυφλών, αποσύρεται και χαρίζεται σε οικογένειες ως κατοικίδιο.
Οι σκύλοι-οδηγοί μας εργάζονται για περίπου οκτώ χρόνια και μετά «συνταξιοδοτούνται». Αυτό σημαίνει πως σταματούν να είναι οδηγοί τυφλών και περνούν την μετέπειτα ζωή τους, ξεκούραστα ως κατοικίδια. Η «Λάρα», μεριμνά πάντα με γνώμονα το συμφέρον των σκύλων-οδηγών της και μαζί με τους χειριστές/τις χειρίστριες, τους εθελοντές/τις εθελόντριες και τις οικογένειές τους, θα πάρει την καλύτερη απόφαση για την ευζωία τους.
Προώθηση της κατανόησης και του σεβασμού
Η «Λάρα», πρεσβεύοντας τις αρχές της καθολικής πρόσβασης, της συμπερίληψης και της αποϊδρυματοποίησης των αναπήρων, συνεκπαιδεύει τους σκύλους-οδηγούς και τους τυφλούς-χειριστές/χειρίστριες στις πόλεις όπου αυτοί/αυτές, ζουν κι εργάζονται και τους ενθαρρύνει να ενταχθούν στην κοινότητα. Επίσης ενημερώνει σχολεία, εταιρίες και τα ΜΜΕ για τους σκύλους-οδηγούς ειδικότερα και τη συνθήκη της αναπηρίας γενικότερα.
Η «Λάρα» χορηγεί τις υπηρεσίες της δωρεάν και δεσμεύεται να υποστηρίζει τις ομάδες σκύλων-οδηγών που εκπαιδεύει, εφ’ όρου ζωής.
Στα 13 χρόνια της σχολής «Λάρα», έχουν εκπαιδευτεί δυο εκπαιδευτές και μια εκπαιδεύτρια κινητικότητας και προσανατολισμού με σκύλο-οδηγό σε Ελβετία και Ιταλία και 22 σκύλοι, εκ των οποίων, κάποιοι έφυγαν από τη ζωή, άλλοι συνταξιοδοτήθηκαν, άλλοι αποσύρθηκαν και κάποιοι, εργάζονται ακόμα, καθοδηγώντας καθημερινά, ακούραστα τους ανθρώπους τους, όπου εκείνοι επιθυμούν να πάνε. Όλοι μας, οι σκύλοι-οδηγοί, οι εθελοντές/εθελόντριες ανάδοχοι, το διοικητικό συμβούλιο, οι τυφλοί/τυφλές-χειριστές/χειρίστριες, συμβάλλουμε στην αλλαγή της νοοτροπίας απέναντι στην αναπηρία γενικότερα. Στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της παιδείας. Στον σεβασμό απέναντι στα ζώα.
Το 2010, ψηφίστηκε από το ελληνικό κοινοβούλιο, ο νόμος 3868/10 που επιτρέπει την πρόσβαση των σκύλων-οδηγών, πρακτικά παντού, ο οποίος αναθεωρήθηκε το 2014 με τον νόμο 4235/14 και το 2018 με το νόμο 4530/18. Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, μάχεται για τα δικαιώματα των σκύλων-οδηγών σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφού είναι μέλος του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σκύλων-Οδηγών.
Χάρη στην τόσο σημαντική υποστήριξη οργανισμών όπως το ΙΣΝ συνεχίζουμε δυνατά με σκοπό στο προσεχές μέλλον να υπάρχουν ακόμα περισσότεροι σκύλοι-οδηγοί που θα χαρίσουν αισιοδοξία κι αυτονομία στους ανθρώπους που τους έχουν ανάγκη.
Σας ευχαριστούμε από καρδιάς.