Η πραγματικότητα της πανδημίας μέσα από τη μαρτυρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

«Γνωρίζω ότι ολόκληρος ο πλανήτης βιώνει το ίδιο πράγμα, αλλά αυτό που διαφέρει για εμάς, τους πρόσφυγες, είναι ότι οι συνθήκες διαβίωσής μας, σε συνδυασμό με τον περιορισμό κυκλοφορίας και την απειλή του ιού, προκαλούν διπλό άγχος. Στον καταυλισμό ζούμε πέντε ή έξι άτομα σε ένα κοντέινερ. Ξέρω ότι δεν μπορώ να σταματήσω τους ανθρώπους να έρχονται για να δουν τον συγκάτοικό μου και δεν έχω άλλη επιλογή από το να τους κάνω νόημα να μείνουν μακριά. Αλλά αυτό κάνω μόνο. Δεν έχουμε εναλλακτική λύση, αυτός είναι ο μόνος χώρος που πρέπει να ζήσουμε» περιγράφει ο Φρέντερικ, ασθενής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Από τις αρχές του 2020, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε έναν νέο ιό, την επιδημιολογία του οποίου μαθαίνουμε παράλληλα με την εξέλιξή του. Μια αναπνευστική λοίμωξη με υψηλό ρυθμό μετάδοσης που έχει προσβάλει μεγάλο μέρος του πληθυσμού και έχει κινητοποιήσει παγκοσμίως τους κρατικούς μηχανισμούς, επιβάλλοντας πρωτοφανή μέτρα. Τόσο τα προηγμένα συστήματα υγείας όσο και τα πιο αδύναμα έχουν φτάσει στα όριά τους και καλούνται να αντιμετωπίσουν μια πανδημία χωρίς ξεκάθαρη ημερομηνία λήξης.

Πως είναι όμως να αντιμετωπίζεις την πανδημία ζώντας σε έναν υπερπλήρη προσφυγικό καταυλισμό, μέσα σε μια σκηνή ή ένα κοντέινερ και με περιορισμούς μετακινήσεων που παρατείνονται συνεχώς από τον Μάρτιο, και ποιες είναι οι προκλήσεις και η δράση ενός ιατρικού ανθρωπιστικού οργανισμού όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα με παρουσία σε περισσότερες από 70 χώρες του κόσμου;

Τα λόγια του Φρέντερικ αποτελούν μια εικόνα από την καθημερινότητα χιλιάδων αιτούντων άσυλο που βρίσκονται στην Ελλάδα, στην προσπάθειά τους να βρουν έναν πιο ασφαλή τόπο διαμονής και την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή για αυτούς και τις οικογένειές τους. Έχουν κάνει ένα τραυματικό ταξίδι και αναγκάζονται να ζουν σε υπερπλήρεις καταυλισμούς κάτω από πολύ δύσκολες έως και απάνθρωπες συνθήκες. Από τον περασμένο Μάρτιο, βρίσκονται σε μια διαρκή διαδικασία περιορισμού μετακινήσεων, μια καραντίνα που παρατείνεται κάθε δύο εβδομάδες, δημιουργώντας ένα ασφυκτικό πλαίσιο διαβίωσης στην ήδη επιβαρυμένη ψυχική και σωματική τους υγεία.

«Πριν το lockdown, στις συνεδρίες άκουγα περισσότερο για τη γενική αβεβαιότητα της ζωής κάποιου που έχει αιτηθεί άσυλο – οι άνθρωποι που ζητούσαν βοήθεια από εμάς εστίαζαν περισσότερο στο μέλλον, στην αίτηση ασύλου, στα επόμενα βήματα. Τώρα αυτά που τους ανησυχούν αφορούν πολύ περισσότερο στον καθημερινό τους αγώνα, την προσπάθεια επιβίωσης. Ο περιορισμός της κίνησης και η αύξηση των εντάσεων στον καταυλισμό έχουν εντείνει τη δύσκολη κατάσταση. Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ασφαλείς, η πρόσβασή τους σε ιατρική περίθαλψη έχει περιοριστεί. Αυτό έχει αντίκτυπο στην ψυχική τους υγεία, κάνοντας τη ζωή τους ακόμα πιο δύσκολη» τονίζει η Κατερίνα Σραχούλκοβα, ψυχολόγος στην παιδιατρική κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο.

«Εάν εσείς και εγώ αισθανθήκαμε άγχος και δυσκολευτήκαμε κατά την περίοδο του lockdown, φανταστείτε πώς αισθάνονται οι άνθρωποι που έχουν βιώσει πολύ τραυματικές εμπειρίες τώρα που πρέπει να παραμείνουν εγκλωβισμένοι σε έναν καταυλισμό – ένα μέρος όπου δεν μπορούν να βρουν ασφάλεια και ηρεμία, δεν μπορούν να βρουν έναν ιδιωτικό χώρο και πρέπει να σταθούν στην ουρά για φαγητό, για τουαλέτα, για νερό, για τα πάντα» προσθέτει ο Γρηγόρης Καβαρνός, ψυχολόγος στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μυτιλήνη.

Μέτρα προστασίας, όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση και η σωστή υγιεινή των χεριών, που καλούμαστε να ακολουθήσουμε στην καθημερινότητά μας, είναι αδύνατο να τηρηθούν σε έναν προσφυγικό καταυλισμό, όπου αντιστοιχεί ένα ντους ή μια τουαλέτα για εκατοντάδες ανθρώπους ή όταν πρέπει να συνωστίζονται σε ουρές για το καθημερινό τους φαγητό. Αν λάβουμε υπόψη μας τα επιδημιολογικά δεδομένα με βάση τα οποία ένα άτομο μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε τρία, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι οι συνθήκες που επικρατούν σε έναν προσφυγικό καταυλισμό δημιουργούν ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο πλαίσιο διασποράς του κορωνοϊού.

Αυτή τη στιγμή στον προσφυγικό καταυλισμό στο Βαθύ της Σάμου ζουν 3.500 άνθρωποι σε έναν χώρο σχεδιασμένο να φιλοξενεί 648 άτομα, ενώ στον νέο καταυλισμό στη Λέσβο ζουν 7.000 αιτούντες άσυλο εκ των οποίων τα 2.500 παιδιά.

Από την εμπειρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μία επιτυχημένη παρέμβαση δημόσιας υγείας σε περίπτωση επιδημίας περιλαμβάνει μια σειρά παραγόντων που συνδέονται μεταξύ τους: σωστή πληροφόρηση και συνεργασία της κοινότητας, διασφάλιση ότι τα βασικά μέτρα υγιεινής είναι όσο το δυνατόν πιο προσιτά για όλους, προστασία των ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για την υγεία τους, διενέργεια μαζικών τεστ, απομόνωση και αντιμετώπιση των θετικών περιστατικών, ανίχνευση επαφών και εφαρμογή καραντίνας μόνο σε μέρη όπου υπάρχουν ελάχιστα πρότυπα και μπορεί να εξασφαλιστεί ιατρική παρακολούθηση.

Στο πλαίσιο αυτό, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα τόσο σε παγκόσμιο όσο και εθνικό επίπεδο παρείχαν από την πρώτη στιγμή την τεχνογνωσία και την εμπειρία τους στην αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων. Σε στενή συνεργασία με τις εθνικές και τοπικές αρχές επικεντρώθηκαν στην υποστήριξη των δημόσιων δομών υγείας ώστε να γίνεται καλύτερη διαχείριση των περιστατικών της νόσου και να παρέχεται η κατάλληλη περίθαλψη σε όσους προσβάλλονται από τον ιό, με ιδιαίτερη έμφαση στις πλέον ευάλωτες και αποκλεισμένες ομάδες. Επιπλέον, εστίασαν στην εκπαίδευση γύρω από τα μέτρα πρόληψης και προστασίας, τον έλεγχο εκδήλωσης λοιμώξεων και τη δημιουργία ειδικών χώρων απομόνωσης και περίθαλψης ασθενών της COVID-19.

Σε εθνικό επίπεδο, οι δράσεις τους επικεντρώθηκαν στην προστασία των πιο ευάλωτων και ασθενών ομάδων με εστίαση:
-Στον έλεγχο και την πρόληψη της μετάδοσης του ιού στα προγράμματα υποστήριξης αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών στη Λέσβο, τη Σάμο και την Αθήνα μέσω της εφαρμογής πρωτοκόλλων προστασίας από τον ιό και ειδικών εκπαιδεύσεων για το προσωπικό και τους ασθενείς, με έμφαση στις ομάδες υψηλού κινδύνου (ηλικιωμένοι και άτομα με χρόνιες ασθένειες)
-Στην ενημέρωση των αιτούντων άσυλο που ζουν στους προσφυγικούς καταυλισμούς στη Λέσβο και τη Σάμο σχετικά με τα μέτρα πρόληψης και προστασίας
-Στην ενίσχυση των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης στους καταυλισμούς, εξασφαλίζοντας ενδεικτικά 80.000 λίτρα νερό καθημερινά στον καταυλισμό στο Βαθύ της Σάμου
-Στη διενέργεια εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τα προστατευτικά μέτρα κατά του κορωνοϊού και τις καλές πρακτικές σε κοινωνικές δομές και φορείς της κοινωνίας των πολιτών
-Στην υποστήριξη των προσπαθειών που καταβάλλουν οι επίσημες αρχές, οι δημόσιες δομές υγείας και άλλοι κοινωνικοί φορείς

Ταυτόχρονα, ανταποκρινόμενοι στις αυξημένες ανάγκες που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποιήσαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούν πανελλαδικά δωρεές προστατευτικού υλικού σε επωφελούμενους και στο προσωπικό δομών για ηλικιωμένους, άστεγους και άλλες ευάλωτες ομάδες, ενώ βρίσκονται σε συνεχή συνεργασία με τις εθνικές αρχές προκειμένου να ανταποκριθούν σε νέες ανάγκες που τυχόν προκύψουν.

Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος υποστηρίζει το Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της COVID-19 παγκοσμίως. Η δωρεά του Ιδρύματος επικεντρώνεται στις δράσεις που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα, καθώς και σε χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Το παραπάνω κείμενο συντάχθηκε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.