Παρασκευή πρωί, ραντεβού στις 10.00. Σημείο συνάντησης ο σταθμός του Μεταξουργείου. Ο κύριος Μιχάλης μάς περιμένει καθισμένος στο πεζούλι με ένα τσιγάρο στο στόμα, φορώντας το χαρακτηριστικό κόκκινο γιλέκο του περιοδικού δρόμου Σχεδία. Από αυτό τον καταλάβαμε.
Η Αθήνα μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που ζουν στους δρόμους της
Είμαστε η Κωνσταντίνα και ο Μάρκος, interns στη Διεύθυνση Επικοινωνίας του ΙΣΝ. Πριν μερικές ημέρες, είχαμε την ευκαιρία να ακολουθήσουμε τις Αόρατες Διαδρομές, ένα πρόγραμμα κοινωνικών περιπάτων του περιοδικού δρόμου Σχεδία στο κέντρο της Αθήνας με οδηγούς (νυν και πρώην) άστεγους συμπολίτες μας. Είναι μια εμπειρία που βιώσαμε με διαφορετικό τρόπο. Εδώ περιγράφουμε τη διαδρομή και όσα νιώσαμε εκείνη την ημέρα, ο καθένας από τη δική του οπτική.
Γράφει η Κωνσταντίνα
«Καλημέρα παιδιά. Είμαι ο Μιχάλης. Δεν μου φαίνεται αλλά είμαι άστεγος. Θα κάνουμε μαζί τις Αόρατες Διαδρομές».
Γεννημένος σε οικογένεια μεσαίας τάξης, ένας συγγενής του στην Αμερική αποτέλεσε αρκετή αφορμή για να σπουδάσει στην Ακαδημία της Αεροναυπηγικής και να παρακολουθήσει μαθήματα αγγλικών στο Columbia. Παρά τις επαγγελματικές ευκαιρίες, γυρίζει στην Ελλάδα και συνεργάζεται μαζί με τον αδερφό του ως ιδιοκτήτης φορτηγού. Ο θάνατος του αδερφού του και η κλοπή του φορτηγού του ήταν η αρχή του τέλους για την ζωή του έτσι όπως την ήξερε μέχρι στιγμής. Η κρίση που μεσουρανούσε, οι ευκαιρίες που δεν του δόθηκαν να εργαστεί ξανά και τα 5 απλήρωτα ενοίκια που χρωστούσε τον έβγαλαν στο δρόμο.
Ζει 42 μέρες δίχως στέγη. Δεν μας λέει πολλά γι’ αυτές τι μέρες, τις έχει διαγράψει. Μας μιλά όμως για τις 2 απόπειρες αυτοκτονίας που έκανε εκείνο το διάστημα. Όλα αλλάζουν όταν το περιοδικό δρόμου Σχεδία μπαίνει στη ζωή του και τότε ανοίγει μπροστά του μία νέα ευκαιρία.
Διασχίζουμε δρόμους που κανείς από εμάς δεν είχε περάσει, σημεία τόσο κοντινά με εκείνα που σφύζουν από ζωή τα σαββατοκύριακα, αλλά και τόσο αόρατα για όλους εμάς που θεωρούμε δεδομένο πως στο τέλος της ημέρας θα γυρίσουμε σπίτι μας. «Ξέρετε ποιος είμαι εγώ; Είμαι ο γείτονάς σας, ο φίλος σας, ο άνθρωπος που μένει στο διπλανό διαμέρισμα».
Η φράση αυτή με έκανε να αναθεωρήσω πολλά. Πάντα είχα την εικόνα στο μυαλό μου πως οι άστεγοι είναι άνθρωποι που μεγάλωσαν στην ανέχεια και ήταν, κατά κάποιον τρόπο, προδιαγεγραμμένο να περιέλθουν σε αστεγία. Κάτι που τελικά αποδείχθηκε τελείως εσφαλμένο. Ο κύριος Μιχάλης ήταν μορφωμένος, είχε οικογένεια και σταθερή δουλειά, είχε δηλαδή οτιδήποτε θα χαρακτήριζε κάποιος «κανονική ζωή». Μία αναποδιά όμως, μία ανατροπή σε αυτό που θεωρούσε κανονικό ήταν αρκετά για να του αλλάξουν ριζικά την ζωή. Συνέχισε όμως, δεν σταμάτησε να προσπαθεί παρά τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει καθημερινά. Και αυτό με γέμισε βαθιά αισιοδοξία και ελπίδα.
Γράφει ο Μάρκος
Ήταν σχεδόν μεσημέρι και ανεβαίνοντας τις σκάλες του μετρό Μεταξουργείο συναντήθηκα με τους υπόλοιπους interns στην πλατεία Καραϊσκάκη. Δίπλα μας κάθεται ένας άνδρας με κόκκινο γιλέκο και μερικά περιοδικά στο χέρι.
Μας πλησίασε χαμογελώντας και μας συστήθηκε. Είναι ο Μιχάλης, ο ξεναγός μας στις Αόρατες Διαδρομές και ένας από τους πωλητές του περιοδικού δρόμου Σχεδία.
Δεν θα πω εγώ την ιστορία του η οποία, αν και δυσάρεστη, κατά τη διάρκεια της κρίσης υπήρξε σε πολλές παραλλαγές. Την αφηγήθηκε ο ίδιος με μια αποστασιοποιημένη ουδετερότητα που σοκάρει. Σπούδασε, δούλεψε, ταξίδεψε και στο τέλος, μέσα στην κρίση, βρέθηκε στο δρόμο. Δεν ζητούσε οίκτο ή συμπόνια. Ήξερε πως στη θέση του μπορούσε να βρεθεί ο οποιοσδήποτε.
Πρώτη στάση, πλατεία Βάθης. Το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων.Το σπίτι του Μιχάλη και περίπου 200 ακόμα ανθρώπων. Εκεί τρώνε, κάνουν μπάνιο, παίρνουν καθαρά ρούχα, εσώρουχα και υποδήματα. Συνεχίσαμε στο Εθνικό Θέατρο, στο Κέντρο Ημέρας της οργάνωσης Praksis , στο συσσίτιο του ΚΥΑΔΑ, στο ιατρείο και κοινωνικό φαρμακείο των Γιατρών του Κόσμου και στα γραφεία της οργάνωσης «Θετική Φωνή» για να καταλήξουμε στο Σχεδία Home, τη βάση του περιοδικού, που λειτουργεί ως καφέ, εστιατόριο και εργαστήριο και στο οποίο απασχολούνται άνθρωποι που δοκιμάζονται από τη φτώχεια.
Στο δρόμο ανακαλύπτεις ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της φτώχειας. Την αδράνεια. Χάνεις την επαφή με τους ανθρώπους, τη μουσική, τις τέχνες και τον πολιτισμό ενώ ένας άνθρωπος που δουλεύει όλη του τη ζωή , μπορεί να χρειάζεται τη δουλειά ακόμη περισσότερο από ό,τι τα χρήματα καθώς η αδράνεια αυτή τον τσακίζει. Η καθημερινότητα στην οποία ζούμε δεν είναι άθραυστη και η γραμμή ανάμεσα στο «έχω» και το «δεν έχω» αλλά και στο «βλέπω» και «δεν βλέπω» είναι λεπτή. Οι δομές φιλοξενίας και οι οργανισμοί βρίσκονται κεντρικά, σε πολύ συνηθισμένα κτήρια και δρόμους οι οποίοι όμως κουβαλούν ιστορίες ανθρώπων που είδαν τη ζωή τους να αλλάζει.
Ο Μιχάλης δεν ζήτησε τίποτα, παρά μόνο να δούμε και να ακούσουμε. Μέσω των Αόρατων Διαδρομών οι άνθρωποι αυτοί διεκδικούν να έχουν φωνή και μας προσκαλούν να περπατήσουμε μαζί στο δικό τους χάρτη της πόλης.
*Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) έχει υποστηρίξει στο παρελθόν με δωρεές του την ΜΚΟ Διογένης. Μια από τις δωρεές μας αφορούσε την εκκίνηση του πρώτου περιοδικού δρόμου της Ελλάδας, του περιοδικού δρόμου Σχεδία, καθώς και την υποστήριξη ανακαίνισης ενός κτηρίου στο κέντρο της Αθήνας για τη στέγαση του Σχεδία Home.
Φωτογραφίες: Μάρκος Παλαιολόγος, Χαρίλαος Ζιάβρας