Ένα δοκίμιο για την υγεία της δημοκρατίας

«Για μία Υγιή Δημοκρατία»

από τον Δρ Timothy J. Shaffer, Πρόεδρο Stavros Niarchos Foundation (SNF) Chair of Civil Discourse στη Σχολή Biden

Είμαστε άρρωστοι. Το πολιτικό σώμα νοσεί και δεν φαίνεται να νοιαζόμαστε συλλογικά ο ένας για τον άλλον. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, γιορτάσαμε την Ημέρα της Ανεξαρτησίας. Σε μία περίοδο που υπό κανονικές συνθήκες, οι καρδιές μας γεμίζουν από αγάπη για την πατρίδα μας, μας χτυπάει στο στομάχι η ρητορική μίσους και η καθημερινή βία ενάντια στους συμπολίτες μας.

Το να πούμε ότι συμβαίνουν πολλά αυτήν τη στιγμή θα ήταν, απλώς, λίγο. Οι αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου και οι ακροάσεις της 6ης Ιανουαρίου της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων μονοπωλούν τον δημόσιο διάλογο και την πολιτική. Ο Πρόεδρος Biden πρόσφατα επέστρεψε από τη Σύνοδο Κορυφής των G7, όπου η Σουηδία και η Φιλανδία είναι έτοιμες να λήξουν την επίσημη ουδετερότητα δεκαετιών για να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, σε απάντηση στην απρόκλητη επίθεση της Ουκρανίας από τη Ρωσία. Η πολιτική, σε όλες τις εκφάνσεις της, μας υπενθυμίζει ότι λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις, οι οποίες επηρεάζουν τις ζωές μας και όλο τον κόσμο. Αλλά τι οφείλουν να κάνουν οι πολίτες;

Παρακολουθώντας τη δυσλειτουργικότητα της Ουάσιγκτον, υπό το πρίσμα των σύγχρονων προκλήσεων, αισθανόμαστε ότι δεν κάνουμε πρόοδο σε πολλά από τα συλλογικά μας ζητήματα. Υπάρχουν παραδείγματα διακομματικής συνεργασίας, όπως το πρόσφατο νομοσχέδιο για την ασφάλεια των όπλων, όπου αποτελούν εξαίρεση αλλά δεν παύουν να αποτελούν ανάσα ανακούφισης. Συνεχίζουμε να βιώνουμε μαζικές δολοφονίες σε όλη τη χώρα, που μας κάνει να αναρωτιόμαστε, εάν αυτό το μνημειώδες νομοσχέδιο δεν αρκεί, και έρχεται πολύ καθυστερημένα. Η επικρατούσα άποψη είναι ότι η δημοκρατία μας είναι σε παρακμή, γεγονός ιδιαίτερα κατανοητό. Ο τρόπος που τα μέσα ενημέρωσης αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα μπορεί εύκολα να μας μπερδέψει και να μας κάνει να αισθανθούμε ότι υποστηρίζουμε μία αθλητική ομάδα αντί για το μέλλον μίας δημοκρατίας κοινωνίας. Αυτή η ανάλαφρη προσέγγιση της πολιτικής μπορεί να στρέψει το βλέμμα μας μακριά από το μέλλον της πλουραλιστικής δημοκρατίας.

Παρά το γεγονός ότι μπορούμε να απογοητευόμαστε από όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ουάσιγκτον ή στην πολιτεία του καθένα/καθεμίας μας, έχουν δρομολογηθεί σημαντικά έργα και δράσεις που έρχονται να αντιμετωπίσουν σειρά προκλήσεων. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη διαπίστωση σχετικά με τον πιο σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τους ανθρώπους, νέους και μεγαλύτερους ηλικίας, που δεν είναι άλλο από τη ψυχική υγεία μας. Μόλις πριν λίγες ημέρες, το πρώτο βραβείο Biden School Civility in Public Service Award, που υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), απονεμήθηκε στη Valerie Longhurst (Δημοκρατική), Αρχηγό της πλειοψηφίας της Βουλής των Αντιπροσώπων της Πολιτείας του Delaware, και στον Αντιπρόσωπο Michael Smith (Ρεπουμπλικανός), για τη διακομματική συνεργασία τους προκειμένου να περάσουν το νομοσχέδιο HB 100 στο Delaware. Αυτήν την περίοδο, σύμφωνα με δεδομένα από σχολεία του Delaware, το 86% των σχολείων δεν διαθέτει κοινωνικό λειτουργό, και η αναλογία μαθητών προς σχολικούς συμβούλους και σχολικούς ψυχολόγους είναι υψηλότερες από ότι συνιστούν οι βέλτιστες πρακτικές. Το νομοσχέδιο επανάφερε σε χαμηλότερα επίπεδα τις αναλογίες και αύξησε την πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για τους μαθητές των δημοτικών σχολείων. Παρά το γεγονός ότι πήρε τρία χρόνια για να ψηφιστεί το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, υπογράφηκε και τέθηκε σε ισχύ από τον Κυβερνήτη Carney, τον Αύγουστο του 2021. Οι νομοθέτες αναγνώρισαν ένα κοινό ζήτημα και εστίασαν τις δυνάμεις τους στην επίλυσή του, γεγονός που προϋπέθετε χρόνο αλλά και διακομματική συνεργασία.

Στην εναρκτήρια ομιλία της, στο πλαίσιο της εκδήλωσης, η Πρόεδρος του Biden Institute, Valerie Biden Owens εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της, και εξήρε την αποφασιστικότητα και τις ηγετικές δυνατότητές τους που κατάφεραν να κάνουν τη νομοθεσία πραγματικότητα: «Αποτελείτε υπόδειγμα του τι είναι εφικτό όταν οι δημόσιοι λειτουργοί παραμερίζουν τις διαφορές τους, συνεργάζονται μεταξύ τους, και συναινούν για τον καλύτερο δυνατό δρόμο προς όφελος των κοινοτήτων μας. Ο πραγματικός πολιτικός διάλογος χρειάζεται δουλειά. Απαιτεί θάρρος, ενσυναίσθηση και την πρόθεση να κάνουν πίσω. Και αυτό προϋποθέτει αποφασιστικότητα. Τόσο η Longhurst όσο και ο Smith έλαβαν βραβεία από το SNF Ithaca Initiative, με ποσό συνολικής αξίας $5,000 να διατίθεται στο National Alliance on Mental Illness στο Delaware και ένα επιπλέον ποσό $5,000 να διατίθεται στο Sean’s House. Kαι οι δύο νομοθέτες αναγνώρισαν ότι η ψυχική υγεία αποτελεί πραγματική πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι νέοι και κατέβαλαν προσπάθεια να δώσουν λύση, όχι με βαρύγδουπα λόγια, αλλά με πράξεις.

Αυτού του είδους η αποφασιστικότητα και το θάρρος φαίνεται ότι υπάρχουν σε ιδιαίτερα περιορισμένη κλίμακα, για αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να κρατάμε αυτά τα παραδείγματα και να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας τι μπορούμε και τι πρέπει να κάνουμε. Λίγες ημέρες πριν την απονομή του βραβείου στο Delaware Legislature Hall, εκπρόσωποι του Biden School παρακολούθησαν το SNF Nostos, στην Αθήνα, στην Ελλάδα. Με επίκεντρο την Πρωτοβουλία για την Υγεία του ΙΣΝ, οι ομιλητές υπογράμμισαν τους τρόπους με τους οποίους η σωματική και ψυχική υγεία επηρεάζουν τις κοινότητές μας.

Ο Πρόεδρος του ΙΣΝ, Ανδρέας Δρακόπουλος, στο πλαίσιο του SNF Nostos Health υπογράμμισε: «Η επίτευξη μίας καλύτερης υγείας για όλους προϋποθέτει να δώσουμε χώρο σε νέες φωνές, να προσεγγίσουμε τα ζητήματα από διαφορετικές οπτικές, και να είμαστε διατεθειμένοι να επανεξετάσουμε το status quo και να μπούμε σε αχαρτογράφητα νερά». H ικανότητά μας να κάνουμε ειλικρινείς και δύσκολες συζητήσεις έχουν καθοριστικό ρόλο στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε πλήθος προκλήσεων, με επίκεντρο την υγεία. O πολιτικός διάλογος δεν χρειάζεται να είναι παθητικός ούτε συγκρατημένος. Όπως ανέφερε ο Ανδρέας Δρακόπουλος: «Με διαύγεια, χιούμορ και αιχμηρή διορατικότητα, οι νέοι συμμετέχοντες μάς έδειξαν ότι ένα καλύτερο μέλλον είναι εφικτό, με παρονομαστή την καλή υγεία ―και παράλληλα μας υπενθύμισαν εμφατικά την υποχρέωσή μας να δράσουμε άμεσα και δραστικά για να το πετύχουμε». Αυτό το κάλεσμα για δράση σχετίζεται με την αντιμετώπιση των υγειονομικών ανισοτήτων, καθώς επίσης και με τα πολιτισμικά και πολιτικά ζητήματα που επηρεάζουν και επιδεινώνουν αυτές τις ανισότητες. Για αυτόν τον λόγο, αυτή η συλλογιστική σχετικά με την υγεία της δημοκρατίας, με όλη τη σημασία της λέξης, είναι ιδιαίτερα σημαντική, όταν αναλογιζόμαστε πολιτικές αποφάσεις.

Σε μία από τις συζητήσεις του SNF Nostos για την επικοινωνία της επιστήμης και τη δημοκρατία, η Dr. Lauren Gardner, Συνδιευθύντρια του Center for Systems Science and Engineering στο Johns Hopkins University, μίλησε για τη σημασία της πληροφορίας και τον ρόλο της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Πρόκειται για τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από την πλατφόρμα του Johns Hopkins University που χρησιμοποιήθηκε για τη διάχυση πληροφοριών σχετικά με την πανδημία COVID-19, αποτελώντας μία ζωτικής σημασίας πηγή πληροφόρησης. Υπογράμμισε, όπως και άλλοι ομιλητές, ότι δεν αρκεί να έχεις την πληροφορία και να τη μεταδίδεις. Πρέπει να γνωρίζουμε πώς να αξιοποιήσουμε αυτήν την πληροφορία, προκειμένου να είναι προσβάσιμη και κατανοητή. Δυστυχώς, ανάλογα και με την πηγή, η καλύτερη και πιο χρήσιμη πληροφορία μπορεί να υποτιμηθεί, να χαρακτηριστεί ως ψευδής ή μεροληπτική. Εάν κάποιος/α δεν εμπιστεύεται μία πηγή ακόμη και η πιο σωστή πληροφορία είναι απλώς θόρυβος. Το επόμενο επίπεδο είναι η παραπληροφόρηση -οι σκόπιμες προσπάθειες να αποπροσανατολίσουν ή να στηρίξουν μία ψευδή πληροφορία. Σε ένα πολωμένο περιβάλλον, είναι εύκολο να θεωρήσει κανείς ότι αντί να είναι ασύμμετρη αυτή η χρήση της παραπληροφόρησης σε όλο το πολιτικό φάσμα, χρησιμοποιείται από ορισμένους, με συνέπειες καταστροφικές. Με απλά λόγια, ο πολιτικός διάλογος έχει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση μίας πανδημίας ή στην προστασία της δημοκρατίας, προσφέροντας ένα μονοπάτι που οδηγεί τους ανθρώπους να ασχοληθούν επί της ουσίας με τις ιδέες και τους άλλους ανθρώπους, πέρα από την προσωπική τους «φούσκα».

Για αυτό πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η δημοκρατία αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις σε όλο τον κόσμο, δεν έχουμε την πολυτέλεια να εγκαταλείψουμε αυτόν τον τρόπο ζωής, καθώς o κόσμος μας γίνεται ολοένα και περισσότερο ποικιλόμορφος και πλουραλιστικός, ενώ ορισμένοι άνθρωποι υποχωρούν υιοθετώντας εθνικιστικές ταυτότητες που πρεσβεύουν τον αποκλεισμό. Οπότε τι κάνουμε; Μία απάντηση, τόσο για τους νομοθέτες όσο και για τους απλούς πολίτες, είναι ο πολιτισμένος, πολιτικός διάλογος. Ο πολιτικός διάλογος μάς δίνει τη δυνατότητα να εμπλακούμε, να ακούσουμε και να καταλάβουμε, και να αντιπαρατεθούμε για αντικρουόμενες ιδέες σχετικά με τη δημόσια πολιτική -τι πρέπει να κάνουμε; Η πρόκληση για τη θεσμική και πολιτισμική δημοκρατία είναι μία πραγματικότητα, αλλά εξίσου ρεαλιστικές είναι και οι απαντήσεις μας.

Νωρίτερα αυτήν τη χρονιά, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), μέσω του SNF Ithaca Initiative, στο Σχολή Biden του Πανεπιστημίου του Delaware, προσκαλέσαμε περίπου 100 φοιτητές από 16 ακαδημαϊκά ιδρύματα στον πρώτο διάλογο SNF Ithaca National Student Dialogue. Στην εκδήλωση, οι φοιτητές είχαν την ευκαιρία να μάθουν για τον πολιτισμένο διάλογο και τον ρόλο του στη διαμόρφωση και κατανόηση της χάραξης πολιτικής στο πανεπιστημιακό περιβάλλον. Οι φοιτητές συμμετείχαν, αγγίζοντας μία ευρεία γκάμα ζητημάτων, από τον εντοπισμό ενός προβλήματος μέχρι την οργάνωση των επόμενων, συγκεκριμένων βημάτων για την αντιμετώπισή του. Υπογραμμίζοντας τη σημασία αυτής της εκδήλωσης, η Πρύτανης της Σχολής Biden και Πρόεδρος της Έδρας Charles P. Messick στο τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Maria Aristigueta, δήλωσε: «Στη Σχολή Biden, αναγνωρίζουμε και θέτουμε ως προτεραιότητα την ενίσχυση του πολιτισμένου διαλόγου, πέρα από πολιτικές και φιλοσοφικές διαχωριστικές γραμμές. Ήταν ενθαρρυντικό να βλέπουμε μία τόσο ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων από διαφορετικά σημεία της χώρας να συναντιέται για να συζητήσει τόσο σημαντικά ζητήματα». Η ευκαιρία -και πρόκληση- ήταν να αναλογιστούν τα πραγματικά ζητήματα στα Πανεπιστήμιά τους και τι θα μπορούσαν να κάνουν επιστρέφοντας. Ποιος έχει τη δύναμη; Πώς έχει διατυπωθεί από την εκάστοτε πανεπιστημιακή διοίκηση το ζήτημα που αντιμετωπίζει; Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι φοιτητικές οργανώσεις για να αντιμετωπίσουν το ζήτημα που απασχολεί την κοινότητά τους;

Όπως εξέφρασα και κατά τη διάρκεια του SNF Ithaca National Student Dialogue: «Η Πρωτοβουλία SNF Ithaca Initiative έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίo οι άνθρωποι στα πανεπιστήμιά μας, και τελικά οι πολίτες της χώρες μας, είναι σε θέση να συνεργάζονται παρά τις διαφορές τους και να επηρεάζουν και να αντιμετωπίζουν συλλογικά τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν όλους μας». Έβαλα στόχο να εντάξω τον πολιτικό διάλογο ως βασική παράμετρο της υγείας της δημοκρατίας. Δεν μπορούμε απλά να θεωρούμε τον πολιτισμένο διάλογο ως ευγένεια ή επίδειξη «καλών τρόπων». Πρέπει επίσης να τον σκεφτούμε ως τρόπο ανταπόκρισης προς τους άλλους και στις κοινές μας προκλήσεις. Οι Robert Danisch και William Keith γράφουν για μία «ισχυρή» μορφή πολιτικού λόγου που περιλαμβάνει τον διάλογο, τη διαβούλευση και τη βαθιά ακρόαση, καθώς και τη διαμαρτυρία και την ανυπακοή. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι ιδέες σχετικά με το πώς υποτίθεται ότι πρέπει να μιλάμε, μπορεί μερικές φορές να μας επιβραδύνουν και να μας αποτρέπουν από το γιατί πρέπει να εμπλεκόμαστε με τους άλλους, ιδίως όταν μας χωρίζουν βαθιές διαφορές. Πρέπει να φωνάξουμε και να προκαλέσουμε τους άλλους, ιδίως όταν υποστηρίζουν κάτι που αποκλίνει από τη δημοκρατία. Η απόσυρση από τη δημόσια ζωή λόγω διαφωνιών δεν επουλώνει τις βαριές πληγές του πολιτικού μας σώματος.

Ο Πρόεδρος Biden έχει πει από καιρό: «Όλη η πολιτική είναι προσωπικό ζήτημα». Αν ισχύει αυτό, τότε πρέπει να εμπλέκουμε ο ένας τον άλλον, με τρόπο που να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις πραγματικές προκλήσεις και τις ευκαιρίες να κατανοήσουμε πραγματικά τι σκέφτονται και τι πιστεύουν οι άλλοι ―ιδιαίτερα οι άνθρωποι με τους οποίους διαφωνούμε ριζικά. Επιπλέον, πρέπει να τους αμφισβητούμε όταν πιστεύουμε ότι ορισμένες ενέργειες ή πολιτικές προκαλούν ζημιά. Πολιτισμός δεν σημαίνει ευγένεια. Ο πολιτισμένος διάλογος μάς προσφέρει ευκαιρίες για δράση, αντί να βιώνουμε αποκλειστικά την απογοήτευση επειδή έχουμε αποσυρθεί από την κοινή μας ζωή, αντί να παραμείνουμε στη συζήτηση, μερικές φορές με άβολο τρόπο, προκειμένου να αναζητήσουμε ένα θετικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και ο πολιτισμένος διάλογος καθίσταται τόσο σημαντική πτυχή της δημόσιας πολιτικής ζωής μας . Αν θέλουμε να έχουμε μία υγιή δημοκρατία, πρέπει να ακούμε με στόχο την κατανόηση. Ως έθνος, είμαστε άρρωστοι. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε μερικά από τα βήματα που πρέπει να κάνουμε για να αρχίσουμε να θεραπεύουμε την κατάστασή μας, τόσο με λόγια όσο και πράξεις.