Οι Fermor. Η Οικία. Οι Fellows. Οι Σημειώσεις τους.

Xάρις στην υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) υλοποιήθηκαν οι απαραίτητες εργασίες επισκευής και η Οικία είναι πλέον έτοιμη να λειτουργήσει ως κέντρο εκπαιδευτικού χαρακτήρα.

Την Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου 2019, δέκα καλλιτέχνες του Προγράμματος Υποστήριξης Καλλιτεχνών Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος της ARTWORKS επισκέφθηκαν την Οικία στην Καρδαμύλη.

Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου, 2019

[Ώρα 06.30 το πρωί]
Η μέρα ξεκινά νωρίς. Η τσάντα μου είναι έτοιμη. Χωρίς αργοπορίες ξεκινώ από το σπίτι, με την ελπίδα και αγωνία να είναι όλοι στην ώρα τους στο σημείο συνάντησης. Σήμερα θα ταξιδέψουμε στην Καρδαμύλη, μαζί με 10 καλλιτέχνες από το Πρόγραμμα SNF ARTWORKS Fellows, για να επισκεφθούμε την Οικία Patrick & Joan Leigh Fermor. Ένας τόπος μαγικός. Η ανακαίνισή του ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το Μουσείο Μπενάκη, με δωρεά του ΙΣΝ.
Η σημερινή επίσκεψη είμαι βέβαιη πως δε θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο.

[Ώρα 08.30]
Είμαστε όλοι εδώ. Μπροστά από τα γραφεία του ΙΣΝ (Βασ. Σοφίας και Λαμψάκου γωνία). Εντυπωσιακό που δεν είχαμε αργοπορίες. Η παρέα φαίνεται να τα πηγαίνει καλά. Βοήθησε και η συνάντηση στο Μουσείο Μπενάκη την προηγούμενη εβδομάδα. Φιλικές συζητήσεις σε πηγαδάκια, γέλια και να που έρχεται και ο τελευταίος από τον φούρνο για να ξεκινήσουμε. Έχουμε 3,5-4 ώρες δρόμο μπροστά μας. Ξεκινάμε λοιπόν.

[Ώρα 10.20]
Ο Ορέστης, που κάθεται δίπλα μου, δέχεται ένα τηλεφώνημα. Πρέπει να αφήσει το σπίτι του μέσα στους επόμενους 3 μήνες. Η ιδιοκτήτρια το θέλει για ιδιοκατοίκηση… Η πραγματική ζωή μπλέκεται με το ταξίδι μας, σκέφτομαι. Με την τέχνη.

[Ώρα 11.00]
Στάση

[Ώρα 12.45]
Η Στεφανία μετακομίζει από τη γαλαρία στο μπροστά κάθισμα. Την έχουν ενοχλήσει οι στροφές. Βρισκόμαστε λίγα χιλιόμετρα έξω από το χωριό. Η Μάνη ήδη έχει απλώσει το καταπράσινο τοπίο της. Στάση για λίγον αέρα και φύση.

[Ώρα 13.15]
Φτάνουμε στην Οικία Patrick & Joan Fermor. Η Μυρτώ μας υποδέχεται στην πόρτα. Τα επιφωνήματα θαυμασμού είναι ακαριαία: «Απίστευτο!», «Τι θέα είναι αυτή!», «Καλά, δεν υπάρχει!», «Όπου και να κοιτάξεις βλέπεις κάτι όμορφο!».
Ο καιρός είναι καλός. Ο ήλιος λαμπυρίζει στη διαφάνεια της θάλασσας και στα φύλλα της ελιάς. Το timing δε θα μπορούσε να είναι καλύτερο: με το που μπήκαμε στον χώρο, οι μυρωδιές ξεχείλισαν από το παράθυρο της κουζίνας –φρέσκια, Ελληνική, καλοκαιρινή ντομάτα! Something’s cooking… Σαν την κουζίνα της μαμάς.

[Ώρα 13.35]
Ξενάγηση στο σπίτι. Το σαλόνι των κοινωνικών εκδηλώσεων, η κουζίνα, το γραφείο του Paddy, το μεγάλο τραπέζι του φαγητού (ναι, εκεί που γυρίστηκε η ταινία του Hollywood), η αυλή, το μονοπάτι για την παραλία. Ενθουσιασμός, και τα αιτήματα βροχή: «Αχ, γιατί δεν μένουμε το βράδυ εδώ;» (Επιθυμία όλων μας. Μα ίσως την επόμενη φορά).
Έχουμε όμως και έναν δραπέτη: Όση ώρα περιηγούμαστε στο οίκημα, ο Νεριτάν τριγυρίζει με αντίθετες κατευθύνσεις, αποτυπώνει στην Super 8 του «τα ήσυχα σημεία» όπως μας εξήγησε ύστερα ο ίδιος.

[Ώρα 14.20 – 15.30]
Ελεύθερος χρόνος.
Ο χρόνος περνάει εύκολα εδώ. Τα εκατοντάδες βιβλία, σε όλα τα σημεία του σπιτιού, σίγουρα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Η φύση, ο περιβάλλον χώρος, τα πετρόχτιστα χαγιάτια.

[Ώρα 15.30]
Βρισκόμαστε όλοι μαζί για μεσημεριανό φαγητό. Η Ελπίδα έχει φροντίσει για εμάς. Παραδοσιακή ελληνική σαλάτα, ντόπιες ελιές, πίτες, και παστίτσιο για κυρίως. Η Ελπίδα πέρασε 15 χρόνια δίπλα στον Patrick και την Joan. Τι ιστορίες έχει να μας διηγηθεί; Ο κυρ. Μιχάλης –όπως τον αποκαλούσαν οι κοντινοί του- ποτέ δεν έτρωγε το ίδιο φαγητό μεσημέρι και βράδυ. Μιλούσε άπταιστα Ελληνικά. Έχει περάσει από το σπίτι όλη η αφρόκρεμα του Who is Who της εποχής. Αλλά και κόσμος απλός, του χωριού. Τα τελευταία χρόνια, που είχε μεγαλώσει, το σπίτι δεν το πρόσεχε όπως παλιά. Το είχε κάπως αφήσει. Ζούσε μόνος. Δεν ήταν η προτεραιότητά του…

[Ώρα 16.30 – 18.00]
Ελεύθερος χρόνος. Δημιουργικός. Οι καλλιτέχνες έχουν πλέον απλωθεί στα σημεία του σπιτιού. Χωρίζονται, ενώνονται, συζητούν, απομονώνονται, φωτογραφίζουν, σχεδιάζουν, σημειώνουν. Τι θα βγει στο τέλος άραγε;

[Ώρα 18.15]
Το κλικ της ομαδικής φωτογραφίας, και έτοιμοι για την επιστροφή. Πλήρεις. Γεμάτοι εικόνες και τη δύναμη που παίρνεις από την ομορφιά. Αλλά και με μια δίψα για περισσότερο: Σε αυτό το σπίτι, πάντα θέλεις να επιστρέψεις.

[Ώρα 22.00]
Άφιξη στην Αθήνα.
Η κούραση μεγάλη, αλλά γλυκιά. Οι εικόνες και οι αισθήσεις ακόμα νωπές. Δίνουμε ραντεβού. Σε 3 μέρες θα βρεθούμε και πάλι όλοι μαζί, να δούμε τα έργα των Fellows. Πιστέψτε με. Είναι εντυπωσιακά.

## 

Νίκη Γκουλέμα
Τοπίο και αντικείμενα του σπιτιού γίνονται η αφορμή για σκίτσα στο σημειωματάριο.

“Except where their cutting edges were blurred by landslides, the mountains looked as harsh as steel. It was a dead, planetary place, a habitat for dragons. All was motionless. ”

Excerpt from: Patrick Leigh Fermor’s Mani
Απόσπασμα από τη Μάνη του Patrick Leigh Fermor

Νεριτάν Ζινζιρία _ Μυθολογία του μπλε
Η θάλασσα ως γέφυρα που ενώνει και δεν χωρίζει:
τα πολλά ταξίδια ενός συγγραφέα, εν περιλήψει, μέσα από τα εξώφυλλα των βιβλίων που του κρατούσαν συντροφιά.

Cacao Rocks σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Σιμόπουλο
Κόμιξ, μελάνι και ακρυλικό σε φωτογραφίες Polaroid, 2019 (Σημειώσεις)

Αλέξανδρος Σιμόπουλος
Μια σειρά από επιζωγραφισμένες φωτογραφίες Polaroid που τραβήχτηκαν κατά την
επίσκεψή μας και επεξεργάστηκαν αργότερα. Ποια είναι η απόσταση μεταξύ αφήγησης και γεγονότος;

Cacao Rocks
Αυτοσχέδιο Τηλέφωνο

Μια πετονιά ενώνει τον Πάτρικ Λη Φέρμορ και τον Παυσανία.
Έχουν ο καθένας στο αυτί του ένα ποτηράκι μίας χρήσης.

Η πετονιά πρέπει να είναι τεντωμένη για να ακούει ο ένας τον άλλον, μα πού και πού
μπλέκεται σε φραγκοσυκιές, κατάρτια, εμφυλίους, όστρακα, κατσικιών κέρατα, ελαιώνες, ράχες δελφινιών και αρχαίους ναούς ή κλούβια των θεών όπως αλλιώς τους λένε.

Η ομιλία τους παρεμβάλλεται από παράσιτα, ραδιοφωνικά τζιτζικιών τζιτζίκισμα, χτύπους καρδιών, μπουρμπουλήθρες ναργιλέδων και καλοκαιρινές βροντές.
Το αυτοσχέδιο τηλέφωνο γίνεται η μνήμη μας, μαζί με όσα πια περιφρονούμε παραδομένοι στο οικουμενικό όνειρο.

Μια αρβύλα στρατιώτη στο στομάχι ενός κήτους, ο ιδρώτας μιας μαυροφορεμένης στις αλυκές, ένα βυζαντινό οικόσημο και η αντανάκλαση του ήλιου στον ασβέστη είναι αυτό που έμεινε στα μάτια μου.

Δεν πρόλαβα να κολυμπήσω γύρω απ’ τη Μερόπη όπως έκανες εσύ κάθε μέρα. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω καν αν μπορώ να το κάνω, μα ελπίζω στο μέλλον να προσπαθήσω τουλάχιστον.

Thank you Μιχάλη
Cacao Rocks

Στεφανία Στρούζα _ The dark ones
2019, ψηφιακά κολάζ

Τα φωτογραφικά κολάζ βασίζονται στο μοτίβο των φιδιών, που εμφανίζονται ως γκραβούρες σε διάφορα σημεία του σπιτιού, και αντιπαραβάλλονται με αντικείμενα των ιδιοκτητών του. Οι συμβολικά φορτισμένοι συνδυασμοί υπαινίσσονται ένα εσωστρεφές σύμπαν πιο κοντά στο ασυνείδητο. Μοιάζουν να αναφέρονται στις απόκρυφες όψεις των Fermor καθώς αυτοί «διανύουν» τον ολοένα πιο σύνθετο και αμφιταλαντευόμενο μεταπολεμικό κόσμο.

Keywords: snakes, found objects, unconscious, collage, interiority, darkness, ambivalence, symbols, history, post-war

Κατερίνα Κότσαλα _ Walk on Me
2019
-βαμβακερό χαρτί, αποτύπωμα βοτσαλωτού δαπέδου, 55x25 εκ.
-2 ακουαρέλες, χρωματική μελέτη βοτσαλωτού δαπέδου, 29x20.5 εκ.

Ο Fermor όντας περιπατητής κατασκεύασε στην αυλή της οικίας του ένα βοτσαλωτό μονοπάτι. Το Walk on Me είναι μια ”μεταφορά” του βοτσαλωτού δαπέδου που βρίσκεται στην αυλή της Οικίας Fermor, είναι το αποτύπωμα της βοτσαλωτής επιφάνειας σε βαμβακερό χαρτί. Οι ακουαρέλες αφορούν τη χρωματική μελέτη των βότσαλων που χρησιμοποιήθηκαν στο δάπεδο, που παραπέμπουν στο ιδιαίτερο ηλιοβασίλεμα της Mεσσηνιακής Μάνης.

Παύλος Τσάκωνας _ Portals
Σειρά ψηφιακά επεξεργασμένων φωτογραφιών

Οι πρώτες εντυπώσεις από δομικές επιφάνειες και λεπτομέρειες του σπιτιού των Fermor, επεξεργασμένες χρωματικά με τη λογική του γρήγορου σκίτσου ή της σημείωσης. Το αρχικό ερέθισμα που ενεργοποιεί την περιέργεια για εμβάθυνση σε έναν έντονα περιπετειώδη κόσμο.

Κοσμάς Νικολάου _ Drowning in the Details
10 εικόνες που λειτουργούν σαν γρήγορες σημειώσεις, οδηγούν το βλέμμα περιμετρικά του σπιτιού σε σημεία που δεν ξεχωρίζουν συνήθως στην πρώτη επίσκεψή μας. 10 εικόνες μας οδηγούν να κοιτάξουμε τις σύγχρονες τεχνικές υποδομές του σπιτιού. Γρήγορα κλικ στον χώρο, μια γρήγορη περιστροφή, χαραμάδες, πρίζες και αεραγωγοί. Μικρές λεπτομέρειες “προδίδουν” τη διακριτική ανακαίνιση, αθόρυβα μαρτυρούν τη νέα λειτουργία του σπιτιού και τελικά τους νέους ”ιδιοκτήτες”.

Keywords: Vertigo, Υποδομές, Τεχνικά Συστήματα, Νέοι ιδιοκτήτες, Ίδρυμα, Σπίτι, Σπίτι-Μουσείο, Μουσείο

Oρέστης Μαυρουδής

BRIGHT SPECIAL LEIGH
MINI TERES 1 SPOT
BRASS TR
H.P. D 3W /827 40D
220-240V 50/60Hz
EN60598-1
EN60598-2-1
IP65
CE
MADE IN GREECE ’19

Γιάννης Δελαγραμμάτικας _ on reflection, P.L.F.
βίντεο, 1' 06''

Το 1933 ο P.L.F. ξεκινάει το πρώτο του ταξίδι με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Λίγα ρούχα και ένας τόμος των Ωδών του Ορατίου θα τον συνοδεύσουν στις περιπλανήσεις του.
Η Καρδαμύλη επιλέγεται ως o τόπος επιστροφής του, το ησυχαστήριο που ταξιδιωτικές εγγραφές, έντονες εμπειρίες και εσωτερικές διαδρομές θα μοιραστούν μέσα στο λογοτεχνικό του σύμπαν.

Κeywords: reflection, travelogue, travel, literature, retreat, wandering, book, ode, return, fact

To ΙΣΝ ευχαριστεί θερμά το Μουσείο Μπενάκη, την ARTWORKS και όλους τους καλλιτέχνες για τη συνεργασία και την παραχώρηση του υλικού. Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν στο project αλφαβητικά: Γκουλέμα Νίκη, Δελαγραμμάτικας Γιάννης, Κότσαλα Κατερίνα, Μαυρουδής Ορέστης, Cacao Rocks (Μέγκουλας Ιάσων), Νικολάου Κοσμάς, Σιμόπουλος Αλέξανδρος, Στρούζα Στεφανία, Τσάκωνας Παύλος, Zinxhiria Neritan.Credits των φωτογραφιών που παρουσιάζονται στο βίντεο: Μουσείο Μπενάκη: Πινακοθήκη Γκίκα-Φωτογραφικό Αρχείο, Λεωνίδας Κουργιαντάκης, Βασίλης Πασχάλης.