MONUMENTA꞉ Kαταγράφοντας την Aρχιτεκτονική Kληρονομιά του 19ου και 20ου Aιώνα στην Ελλάδα

Στην ηρεμία της άδειας πόλης, μπορεί κανείς να εκτιμήσει καλύτερα την παράδοση και ιστορία της Αθήνας, τις αναμνήσεις της μακραίωνης κληρονομιάς μας. 

Αρχαία και βυζαντινά κτίσματα συνυπάρχουν με νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά κτίρια και κατοικίες της μεσοπολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου. Κτίρια που στην καθημερινότητά μας συνήθως προσπερνάμε, χωρίς να δίνουμε την απαιτούμενη προσοχή. Μεγαλώνοντας μαθαίνουμε για τον χρυσό αιώνα της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. και την εξαιρετική αρχιτεκτονική του Παρθενώνα, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη νεότερη αστική κληρονομιά μας. Η ΜΟΝUMENTA έχει καταφέρει να αλλάξει αυτή τη συνθήκη.

Τα τελευταία επτά χρόνια, η MONUMENTA έχει καταβάλει μια συστηματική προσπάθεια να καταγράψει την αρχιτεκτονική κληρονομιά του 19ου και 20ου αιώνα στην Αθήνα. Η συστηματική έρευνα δεν περιορίστηκε απλώς στην καταγραφή αυτών των κτισμάτων, αλλά, παράλληλα, έγινε μια προσπάθεια συλλογής σχετικών πληροφοριών, με σκοπό τη διαφύλαξη της ιστορίας κάθε κτιρίου και την ανάδειξη της συλλογικής μνήμης της πόλης. Η έρευνα έφερε στην επιφάνεια αρχιτεκτονικά σχέδια, φωτογραφίες των οικογενειών που ζούσαν κάποτε στα κτίρια, καθώς και ιστορίες από τους περιοίκους για τη ζωή στη γειτονιά. Μικρά κομμάτια που συνθέτουν την ταυτότητα και προσωπικότητα της Αθήνας και κάθε γειτονιάς της.

Προκειμένου να γίνει αυτό εφικτό, χρειάστηκε να εμπλακούν ενεργά άνθρωποι που ζούσαν στις εκάστοτε γειτονιές της Αθήνας. Πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις σε τοπικά καφενεία -στον τόπο συνάντησης κάθε γειτονιάς- άνοιξαν συζητήσεις για τη ζωή τα παλιά χρόνια στην περιοχή, με μεγαλύτερης ηλικίας κατοίκους, οι οποίοι αντάλλαξαν αναμνήσεις με νεότερους. Διοργανώθηκαν ξεναγήσεις, που σε πολλές περιπτώσεις καθοδηγήθηκαν από τους ίδιους τους “πρεσβευτές” κάθε γειτονιάς. Παράλληλα, σε μια προσπάθεια ανάδειξης της σημασίας της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, του 19ου και 20ου αιώνα, πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία και δημόσιες διαλέξεις. Η πρωτοβουλία προσέλκυσε το ενδιαφέρον και άλλων περιοχών της Ελλάδας και επεκτάθηκε σε πόλεις, όπως τη Θεσσαλονίκη, τη Νάξο, την Καλαμάτα και αλλού.

Τον περασμένο Μάρτιο, δημιουργήθηκε ένα Facebook group με σκοπό την παρουσίαση ενός διαφορετικού κτιρίου κάθε ημέρα. Το group ξεκίνησε με την ιδέα να αποτελέσει ένα παράθυρο στον κόσμο, μια διέξοδο για όλους όσοι ήταν κλεισμένοι στο σπίτι κατά τη διάρκεια των μέτρων περιορισμού, εξελίχθηκε όμως σε ένα αναπάντεχο εργαλείο “crowdsourcing” για την καταγραφή των κτιρίων σε όλη την Ελλάδα.

Η MONUMENTA έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια πλούσια συλλογή της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας, καταγράφοντας λεπτομερώς κάθε κτίριο των περασμένων δύο αιώνων, επιπλέον αυτών που έχουν ενταχθεί στις επίσημες λίστες διατηρητέων κτιρίων και μνημείων της Πολιτείας. Έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα απόθεμα της αστικής συλλογικής μας μνήμης, συλλέγοντας σπάνιες στιγμές της ιστορίας και της ζωής της πόλης. Και μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία, μας έχει μετατρέψει όλους σε ερευνητές της πόλης μας, προσφέροντάς μας μια απολαυστική περιήγηση στις διηγήσεις και την ιστορία της.
Εάν θέλετε να μάθετε πού ετοίμαζαν το καλύτερο φρουί γλασέ στην περιοχή του Αγίου Θωμά, τώρα ξέρετε ποιον να ρωτήσετε. Θα το αναζητήσω οπωσδήποτε την επόμενη φορά που, φεύγοντας από το γραφείο, θα περάσω από την οδό Κερασούντος.

Άννα Μαρία Κοσμόγλου,
Διεύθυνση Δωρεών ΙΣΝ

Διαβάστε στην εφημερίδα Καθημερινή άρθρο με θέμα το Facebook group που δημιούργησε η ΜΟΝUMENTA για την καταγραφή κτιρίων σε όλη την Ελλάδα και επισκεφτείτε την επίσημη ιστοσελίδα του οργανισμού στο Facebook.