«Ιστότοπος Εμμανουήλ Κριαρά» από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, με δωρεά του ΙΣΝ

Ο «Ιστότοπος Εμμανουήλ Κριαρά» του Ινστιτούτου υλοποιήθηκε χάρη σε πρωτοβουλία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, που κάλυψε με δωρεά του εξ ολοκλήρου τη δαπάνη για τη δημιουργία του. 

Η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος περιλάμβανε την κάλυψη του κόστους καταλογογράφησης των βιβλίων, σάρωσης του αρχείου και κατασκευής του ιστότοπου. Ο ιστότοπος, πέρα από τα πληροφοριακά στοιχεία που περιέχει για τον ίδιο τον Εμμ. Κριαρά, τη σχέση του με το Ινστιτούτο, τη διαθήκη του κτλ., αποτελείται από δύο επιμέρους εφαρμογές αναζήτησης, που αφορούν η μία τη Βιβλιοθήκη και η άλλη το Αρχείο του Εμμ. Κριαρά. 

Η Βιβλιοθήκη του Εμμ. Κριαρά 
Η Βιβλιοθήκη του Εμμ. Κριαρά αριθμεί 6.905 τίτλους και αποτελείται από 11.314 τόμους. Από αυτούς: (α) τα βιβλία φιλολογικού-γλωσσολογικού ενδιαφέροντος που δεν υπήρχαν στη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου, παρέμειναν σε αυτό, και στεγάζονται στα γραφεία του Ινστιτούτου στον 4ο όροφο του Νέου Κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής (αίθουσα 418) του Α.Π.Θ. (1.390 τίτλοι, 1.577 τόμοι), (β) βιβλία ευρύτερου επιστημονικού ενδιαφέροντος παραχωρήθηκαν στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Α.Π.Θ. και ενσωματώθηκαν στη συλλογή της (4.579 τίτλοι, 7.806 τόμοι), (γ) βιβλία γενικότερου ενδιαφέροντος παραχωρήθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και πρόκειται να εκτεθούν σε ειδικό τμήμα της, που θα ονομάζεται «Βιβλιοθήκη Εμμ. Κριαρά» (936 τίτλοι, 1.931 τόμοι), στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Με τον τρόπο αυτό το Δ.Σ. του Ινστιτούτου θεώρησε ότι εκπληρώνεται όσο το δυνατόν καλύτερα η βούληση του Εμμ. Κριαρά, που επιθυμούσε τα βιβλία του να είναι προσβάσιμα σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. 

Μέσω του «Ιστότοπου Εμμανουήλ Κριαρά», ο χρήστης μπορεί να έχει πλήρη εικόνα των βιβλίων που ο Εμμ. Κριαράς είχε στη βιβλιοθήκη του, να κάνει σχετικές αναζητήσεις, να εντοπίσει το βιβλίο που τον ενδιαφέρει και το σημείο που αυτό βρίσκεται, καθώς και να βρει πληροφορίες για αυτό. 

Το Αρχείο του Εμμ. Κριαρά 
Στο Ινστιτούτο ο Εμμ. Κριαράς κληροδότησε με τη διαθήκη του «χειρόγραφα τελειωμένων και ατελείωτων μελετών του, κλασέρ με φωτοαντίγραφα μικρών μελετημάτων του και κλασέρ με φωτοαντίγραφα κρίσεων για το έργο του». Το μέρος του Αρχείου Εμμ. Κριαρά που παραδίδεται στη δημοσιότητα περιέχει κείμενα των τελευταίων δύο κατηγοριών. Αποτελείται από εννέα ντοσιέ και δύο βιβλία (τα οποία περιέχουν κρίσεις για το Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας), τα οποία ψηφιοποιήθηκαν και περιέχουν: (α) δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα πνευματικών ανθρώπων που έγραψαν ή μίλησαν για τον Εμμ. Κριαρά ή για συγκεκριμένα έργα του, (β) δημοσιεύματα στα οποία γίνεται απλή αναφορά στον Εμμ.

Κριαρά, σε κάποιο έργο του, στην εκπαιδευτική και πολιτική δράση του, σε τιμητικές εκδηλώσεις ή διακρίσεις που έλαβε, (γ) άρθρα, εισηγήσεις, χαιρετισμούς, ομιλίες, ανοιχτές επιστολές και συνεντεύξεις του ιδίου του Εμμ. Κριαρά, (δ) ανακοινώσεις, άρθρα, ομιλίες, κείμενα ραδιοφωνικών εκπομπών που αφορούν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Εμμ. Κριαρά. Ο αριθμός των πρωτότυπων τεκμηρίων – ψηφιακών εγγραφών ανέρχεται σε 687, που αντιστοιχούν σε 3.511 ψηφιοποιημένες σελίδες.

Η απόφαση να δοθεί στη δημοσιότητα ηλεκτρονικά το συγκεκριμένο τμήμα του αρχείου συνδέεται με το γεγονός ότι σε αυτό αποτυπώνεται η συμβολή του Εμμ. Κριαρά στην επιστήμη γενικότερα, όπως αυτή αναγνωρίστηκε από εκατοντάδες ανθρώπους που μελέτησαν και έκριναν το έργο του. 

Ο κ. Γιώργος Παπαναστασίου, Διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, δήλωσε με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του έργου: "Η σχέση του Εμμ. Κριαρά με το Ινστιτούτο, η οποία ξεκίνησε όταν ο ιδρυτής του Μ. Τριανταφυλλίδης τον επέλεξε ως μέλος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, δεν σταμάτησε με την παραίτηση του Εμμ. Κριαρά από τη θέση αυτή το 1968, όταν η χούντα τον απέλυσε από το Πανεπιστήμιο. Συνεχίστηκε όλα αυτά τα χρόνια ως μια σχέση βαθιάς εκτίμησης και αγάπης, που εκφράστηκε ποικιλοτρόπως: με την οικονομική στήριξη που το Ινστιτούτο παρείχε κατά καιρούς στον Εμμ. Κριαρά για τη σύνταξη του Λεξικού του, με την έκδοση από το Ίδρυμα τεσσάρων βιβλίων του Εμμ. Κριαρά, με τη δωρεά χρηματικού ποσού από τον Εμμ. Κριαρά στη μνήμη της συζύγου του. Η εκτίμηση αυτή και η αγάπη βρήκαν την πιο ολοκληρωμένη έκφρασή τους όταν ο μεγάλος δάσκαλος κληροδότησε στο Ινστιτούτο τη βιβλιοθήκη του και μεγάλο τμήμα του αρχείου του. Για μας η αξιοποίηση και η ανάδειξη της δωρεάς με τον προσφορότερο τρόπο ήταν αυτονόητη υποχρέωση. Για την καλύτερη αξιοποίηση επιλέχθηκε η βιβλιοθήκη να διασπαστεί σε τρία τμήματα, ένα που έμεινε στο Ινστιτούτο, ένα που δόθηκε στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Α.Π.Θ. και ένα που προσφέρθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Από την άλλη, η ανάδειξη, μέσω του διαδικτύου, της βιβλιοθήκης και του τμήματος του αρχείου που κρίθηκε δημοσιεύσιμο κατέστη δυνατή χάρη στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που είχε τη σχετική πρωτοβουλία και ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη. Η απολύτως ελεύθερη πρόσβαση των πληροφοριών και των τεκμηρίων κρίθηκε ότι ταιριάζει στην ευρύτητα πνεύματος και στη δημοκρατικότητα που διέκριναν τον σπουδαίο Έλληνα φιλόλογο."

Ο κ. Ανδρέας Δρακόπουλος, Πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), δήλωσε σχετικά με τη δωρεά του ΙΣΝ προς το Ινστιτούτο: "Παρότι κανένα έργο δεν μπορεί να περικλείσει το εύρος της γνώσης και της προσφοράς του Εμμανουήλ Κριαρά, πιστεύουμε πως η ηλεκτρονική αποτύπωση μέρους του έργου και του αρχείου του είναι μια πολύ καλή παρακαταθήκη για τις νέες γενιές μελετητών. Αυτή ήταν και η κινητήρια δύναμη πίσω από την απόφαση του Ιδρύματός μας να προσεγγίσουμε, το φθινόπωρο του 2014, το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, με σκοπό να υποστηρίξουμε αποτελεσματικά την αξιοποίηση του κληροδοτήματος του αείμνηστου καθηγητή. Το έργο αυτό υλοποιήθηκε εν μέσω της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας και παρά τις αντιξοότητες, διότι προήλθε από …έρωτα. Τον έρωτα στον οποίο τόσο συχνά αναφερόταν ο Κριαράς. Έρωτα για την ιδέα, το καινούριο, την πρόκληση, τον στόχο, το ιδανικό, την ίδια την Ελλάδα. Αυτή πρέπει να είναι η κινητήρια δύναμη για όλους μας αν θέλουμε να ξεπεράσουμε τους σκοπέλους. Να ερωτευτούμε την ελπίδα, το καλύτερο, την επιδίωξη του ιδανικού σε κάθε έκφανση της ζωής μας και να δουλέψουμε προς αυτό. Μόνο έτσι εντέλει θα μπορέσουμε να ζήσουμε πραγματικά και να δημιουργήσουμε, όπως έκανε και ο αείμνηστος Εμμανουήλ Κριαράς."

Σχετικά με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών
Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη) του Α.Π.Θ. είναι Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 1959 με τη διαθήκη του Μ. Τριανταφυλλίδη, ο οποίος κληροδότησε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το σύνολο της περιουσίας του για τον σκοπό αυτό.

Αποστολή του Ινστιτούτου είναι η επιστημονική καλλιέργεια και η διάδοση της ελληνικής γλώσσας, και «η προαγωγή της παιδείας του ελληνικού λαού με κάθε πρόσφορο μέσο», όπως ορίζει ο Μ. Τριανταφυλλίδης στη διαθήκη του. Ειδικότερα, στην αποστολή του Ινστιτούτου εντάσσονται μεταξύ άλλων: η θεωρητική και εφαρμοσμένη, επιστημονική και διεπιστημονική, έρευνα στους τομείς της ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας· η συγχρονική και διαχρονική μελέτη της ελληνικής γλώσσας και η συγκέντρωση πηγών για τη μελέτη αυτή· η δημοσίευση επιστημονικών έργων που σχετίζονται με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία· η υποβοήθηση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, ως μητρικής και ως δεύτερης ή ξένης, καθώς και η διάδοση της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό· η συνεργασία του Ινστιτούτου με πάσης φύσεως οργανισμούς του ίδιου ή συγγενούς επιστημονικού ενδιαφέροντος, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό· η διοργάνωση συνεδρίων και κάθε είδους εκδηλώσεων σχετικών με το αντικείμενο του Ινστιτούτου· η χορήγηση υποτροφιών για σπουδές που σχετίζονται με το αντικείμενο του Ινστιτούτου. 

Σε αυτό το πλαίσιο το Ινστιτούτο έχει εκδώσει ως τώρα πάνω από 180 τίτλους, μεταξύ των οποίων το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, τη Νεοελληνική γραμματική (της δημοτικής) του Μ. Τριανταφυλλίδη (και μεταφρασμένη, στη συνοπτική της εκδοχή, σε 14 γλώσσες), βιβλία για την περιγραφή, την ιστορία και τη διδασκαλία της ελληνικής, τη σειρά «Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση» (συντονιστής: Δ. Ν. Μαρωνίτης), μεταφράσεις έργων της αρχαιοελληνικής γραμματείας, τη σειρά «Παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας» (συντονιστές: A. Van Gemert και Γ. Κεχαγιόγλου) κ.ά. Το Ινστιτούτο διοργανώνει κάθε χρόνο διεθνή συνέδρια, οργανώνει ή συμμετέχει σε δεκάδες άλλες εκδηλώσεις, και συνεργάζεται με φορείς του εξωτερικού για τη διάδοση και τη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας.

Μέλη του Δ.Σ. του Ινστιτούτου έχουν διατελέσει κορυφαίες προσωπικότητες του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Ν. Π. Ανδριώτης, Μ. Ανδρόνικος, Ι. Δεληγιάννης, Δ. Ιακώβ, Ι. Θ. Κακριδής, Στ. Καψωμένος, Εμμ. Κριαράς, Δ. Λυπουρλής, Ι. Μανωλεδάκης, Δ. Ν. Μαρωνίτης, Π. Μουλλάς, Ν. Παπαντωνίου, Λ. Πολίτης, Γ. Σαββίδης, Μ. Σετάτος, Γ. Σηφάκης, Κ. Τσαντσάνογλου, Α. Τσοπανάκης, Χ. Φραγκίστας και Α.-Φ. Χριστίδης. Σήμερα μέλη του Δ.Σ. είναι οι καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής Γ. Κεχαγιόγλου, Στ. Ματθαίος, Γ. Μ. Παράσογλου, Θ.-Σ. Παυλίδου και Χρ. Τζιτζιλής, και ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Ν. Παρασκευόπουλος.

Στις 19 Δεκεμβρίου 2014 το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών με Χρυσό Μετάλλιο, την ύψιστη τιμητική διάκριση που απονέμει το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα της χώρας, για την επί πενήντα πέντε χρόνια προσφορά του στη γλώσσα και την παιδεία του ελληνικού λαού. 

Ευχαριστίες 
Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών ευχαριστεί την Α. Χουχουλιδάκη, που ανέλαβε την καταλογογράφηση των βιβλίων, τον Στ. Αμανατίδη, που αρχειοθέτησε τα τεκμήρια, την Ευ.

Κλείδωνα, που ήλεγξε τυπογραφικά τις εγγραφές, τη Σ. Νάτσιου, που σάρωσε τα τεκμήρια, και τον Τ. Πασχάλη, που σχεδίασε τον ιστότοπο και επεξεργάστηκε ηλεκτρονικά το υλικό. Όλοι τους εργάστηκαν με υποδειγματική υπευθυνότητα. Ευχαριστίες οφείλονται επίσης στην Αι. Νάστα, διευθύντρια της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ., και στους Γ. Κουρμούλη και Θ. Θεοδωρόπουλο, διαχειριστές ηλεκτρονικών συστημάτων στην ίδια Βιβλιοθήκη, για την πολύτιμη βοήθειά τους. Οι θερμότερες, βέβαια, ευχαριστίες οφείλονται στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την πολύτιμη αρωγή του, και στην κ. Εύα Πολυζωγοπούλου και στα υπόλοιπα πρόσωπα του Ιδρύματος για την άψογη συνεργασία μας.